interview> Interview met de directeur van de London School of Economics
Craig Calhoun: “Er is altijd een alternatief”
Craig Calhoun bezocht Leuven voor een lezing over solidariteit. “Het is de eerste keer in 150 jaar dat er geen socialistisch alternatief is gefocust op solidariteit.”
Wat betekent solidariteit voor u en vanwaar komt het?
Craig Calhoun: «Solidariteit wordt gedefinieerd door de manieren waarop mensen verbonden zijn met elkaar en hoe mensen een band creëren. Je hebt solidariteit in een sociale beweging, solidariteit met de derde wereld en solidariteit in de samenleving. Het gaat allemaal om banden creëren. Solidariteitsbanden houden de maatschappij bij elkaar.»
Is er geen verschil tussen solidariteit vandaag en 200 jaar geleden? Vandaag lijkt solidariteit voorwaardelijk, zeker met de sociale media.
Calhoun: «Dat is niet het volledige verhaal. Solidariteit is inderdaad achteruit gegaan wat betreft de letterlijke verbondenheid. Vroege gemeenschappen waren veel hechter. Iedereen kende iedereen en op verschillende manieren. Je ging werken met dezelfde mensen als degenen waarmee je naar de kerk ging. Er zijn niet veel van die gemeenschappen meer vandaag. In de plaats zijn er wel andere soorten gemeenschappen bijgekomen.»
"Universiteiten zitten in voortdurende competitie met elkaar"
Craig Calhoun
«Of je het nu leuk vindt of niet, je maakt deel uit van deze netwerken. Zo kan je niet reizen zonder paspoort of identiteitskaart. De definitie van solidariteit komt het best naar voren in het gemeenschapsleven van kleine dorpen in het verleden.»
«Vandaag heb je veel meer soorten gemeenschappen. Mensen zijn verbonden met elkaar door een gezamenlijke interesse voor bijvoorbeeld muziek. Het maakt ook niet uit of je aan de andere kant van de oceaan woont om bevriend te zijn met mensen. Dat was vroeger niet mogelijk.»
Collegegeld
Wordt solidariteit niet ondermijnd door de hoge inschrijvingsgelden in Engeland?
Calhoun: «Absoluut. Studenten zijn genoodzaakt jobs te kiezen die hen in staat stellen hun schulden terug te betalen. Het is echter niet gemakkelijk om die evolutie te keren. Universiteiten zitten in voortdurende competitie met elkaar. Dat zorgt ervoor dat de kosten naar omhoog worden gestuwd, om tegemoet te komen aan de onderzoeksvoorwaarden.»
«We zouden onze reputatie verliezen als we enkel focussen op het lesgeven aan studenten en minder op onderzoek. Dat zou als gevolg hebben dat studenten recht hebben op minder goede jobs. We zitten nu eenmaal in een kapitalistisch marktsysteem.»
Dit jaar stegen de inschrijvingsgelden in België. Veel studenten vinden dat er geen alternatief is.
Calhoun: «Wat je daar zegt, is heel belangrijk. Er is altijd een alternatief. Als de sociologie één taak heeft, is het kennis verzamelen over alle keuzes die je kan maken. Politieke beslissingen zijn op een bepaald ogenblik genomen en kunnen bijgevolg veranderen.»
"Margaret Thatcher zei dat er geen alternatieven waren, dat is dodelijk voor alle kritiek"
Craig Calhoun
«Margaret Thatcher zei dat er geen alternatieven waren, dat is dodelijk voor alle kritiek. Dan zeg je eigenlijk: stop met denken. Als directeur van een prominente universiteit wil ik de instelling goed laten functioneren in het systeem, en tegelijkertijd zou ik het systeem willen veranderen. Dat is een moeilijke balans.»
Rankings
In maart bezetten sommige van uw studenten een lokaal voor enkele dagen, als protest tegen het winstbejag en bureaucratische zakenmodel van het hoger onderwijs. Gaat u akkoord met hun vaststellingen?
Calhoun: «Ze hadden gelijk het probleem te benoemen, maar hun ideeën om het op te lossen waren onrealistisch. In tegenstelling tot anderen die hen wilden arresteren, had ik sympathie voor hen. Waarin hadden ze ongelijk? We maken eigenlijk helemaal geen winst. Het systeem dwingt ons daar niet toe.»
«Wel gaat het erom hoe de kansen worden verdeeld. Eigenlijk zijn we zoals een liefdadigheidsinstelling. We geven meer geld weg dan er binnenkomt. Maar zelfs al maak je geen winst, toch kan je de op prestigegerichte economie niet ontvluchten. Dus de situatie is nog erger dan die studenten dachten.»
«De LSE kan zelf geen beleid voeren om het probleem op te lossen, dat kan alleen de nationale regering. Als ik morgen gratis onderwijs aankondig, zou ik niet enkel ontslagen worden, maar zou de LSE binnen drie jaar bankroet zijn. Er is een politieke beweging nodig om het systeem ten gronde te veranderen.»
Onbewust is iedereen bezig met de variabelen achter de rankings in plaats van met de kwaliteit van het onderwijs zelf. Is dat niet absurd?
Calhoun: «We moeten ons verantwoorden, en het is niet slecht dat er een empirische vaststelling is in de vorm van de rankings. Het is niet goed dat het meteen gegoten wordt in een eendimensionale hiërarchie. Cambridge en Oxford aan de top, dan de LSE, etc.»
«De reductie tot een simpele hiërarchie is niet juist omdat nummer tien niet noodzakelijk beter is dan nummer twintig. Op een bepaald moment moet je je afvragen wat de criteria willen zeggen. Beter in bepaalde dingen, slechter in andere. De rankings blijken uiteindelijk heel sterk gelinkt aan de inschrijvingsgelden.»
Om dat tegen te gaan, is er een brede politieke beweging nodig. Die doemt echter nergens op. Hoe kan je het systeem veranderen?
Calhoun: «Het meest opvallende aan de laatste zeven of acht jaar is dat er geen beweging is. Je hebt Podemos en Syriza, maar dat zijn nationale bewegingen, die gaan het internationale systeem niet kunnen wijzigen. In het migratievraagstuk is Angela Merkel het meest progressief, wie had dat kunnen denken?»
"Socialisme is zijn momentum kwijtgeraakt. Misschien kan een verstandiger iemand dan ik het heruitvinden, maar ik zie dat niet meteen gebeuren"
Craig Calhoun
«In elke andere crisis was er een socialistische tegenreactie. Maar het socialisme is vandaag in diskrediet. Het is de eerste keer in 150 jaar dat er geen socialistisch alternatief is gefocust op solidariteit.»
Pijnlijke stilte
Hebben we links nodig?
Calhoun: «Er is kritiek nodig op het beleid. Het oude links heeft niet meer de juiste ideeën, maar we moeten kijken naar wat mogelijk is in het belang van sociale rechtvaardigheid en solidariteit.»
«Ik heb een socialistische achtergrond en zie veel zwakheden in het socialistische discours. Ze hebben hun institutionele grondslag verloren. Vakbonden vormen niet langer de basis van de beweging. Ze zijn ofwel heel zwak of enkel gefocust op het beschermen van de arbeidersklasse.»
«Socialisme is zijn momentum kwijtgeraakt. Misschien kan een verstandiger iemand dan ik het heruitvinden, maar ik zie dat niet meteen gebeuren. Wel zijn er vandaag veel anarchistische initiatieven die jonge mensen aantrekken. Je hebt heel veel alternatieve economieën in de steden.»
«Op het nationale vlak heb je geen krachtige bewegingen meer. Op het stadsniveau gaan mensen de besparingen wel tegen door te experimenteren met nieuwe economieën. Ze zijn vaak antisocialistisch, omdat ze socialisten zien als saaie bureaucraten.»
Je jeugdjaren zijn ongelofelijk belangrijk voor openheid over solidariteit. Zit er een structurele fout in ons onderwijssysteem dat te gefocust is op competitie?
Calhoun: «Ik ga akkoord, maar onderschat de kracht van reacties niet. In de jaren zestig reageerde men tegen de conformistische en conservatieve jaren vijftig, toen niemand durfde praten over WOII. Er was alleen pijnlijke stilte over de belangrijkste gebeurtenis in die jaren. Dat ontplofte in de jaren zestig in de eis voor publieke openheid over maatschappelijke thema’s. Ik geef de hoop niet op dat er opnieuw zoiets gebeurt, maar het zal niet gemakkelijk zijn.»
«We hebben vooral gesproken over wat er in Europa gebeurt, maar vergeten dat andere regio’s ook heel competitief aan het worden zijn. Ik ben benieuwd vanwaar de volgende reactie zal komen. Mijn geld zet ik in op de ontwikkelingswereld. Wij in het Westen voelen ons veel te comfortabel en zijn daarom niet geneigd om nieuwe en creatieve dingen te ondernemen.»
