Hoe ziet de toekomst van defensie eruit? Dit was het actualiteitscollege van Metaforum

Naar goede gewoonte organiseerde de interdisciplinaire denktank Metaforum ook dit najaar een actualiteitscollege voor studenten. Vier professoren en een generaal deden op 20 november hun visie op de toekomst van defensie uit de doeken. Opvallend: een delegatie studenten verbonden aan de Koninklijke Militaire School was van over heel Vlaanderen in uniform naar Leuven afgezakt.

1. Een sociologische kijk

Delphine Resteigne, professor sociologie aan de Koninklijke Militaire School en UMons, opent de avond met een blik op de mensen achter het uniform. Ze merkt op dat steeds meer jongeren interesse tonen in Defensie, 'maar de overstap van het burgerleven naar het militaire leven blijft een uitdaging.'

'Over het defensiebudget is het publiek verdeeld', zegt Resteigne. Ongeveer de helft van de Belgen steunt extra investeringen. De andere helft blijft terughoudend en ziet liever dat het geld naar meer tastbare zaken gaat, die een directe impact hebben op hun dagelijkse leven.

Resteigne benadrukt dat inclusie belangrijk is. Defensie moet een plek zijn waar iedereen zich in kan herkennen. Momenteel maken vrouwen ongeveer 12% van het personeel uit, 'maar de organisatie zet zich sterk in om meer diversiteit te realiseren en een betere afspiegeling van de samenleving te worden', aldus Resteigne.

2. Cyber war

'We zitten midden in een cyberoorlog', beweert Bart Preneel (KU Leuven), gepokt en gemazeld in cybersecurity. Die uitspraak maakt hij hard met een uitvoerige oplijsting van recente cyberaanvallen. Hij benadrukt wel dat bij het gros van die aanvallen de agressors niet hun hele cyberarsenaal in de strijd gooien. 'Mijn gok is dat je anders mutually assured destruction niet kan vermijden.'  

Cyberaanvallen hebben vaak een grote impact, zeker in een digitale maatschappij. 'Onze openbare infrastructuur is erg kwetsbaar', zegt Preneel. Ze zijn bovendien moeilijk traceerbaar. 'Georganiseerde misdaad is steeds onzichtbaarder. Als onze economie digitaal is, overvalt niemand nog een bank.'

'Op het internet verwateren traditionele grenzen', zegt Preneel. Dat maakt cyber war fundamenteel anders dan traditionele oorlogvoering. In de fysieke wereld is er namelijk een duidelijke scheiding tussen het leger en de privésector. De cyberoorlog laat daarentegen niemand ongemoeid: 'Iedereen bespioneert iedereen. De enige regel is: laat je niet vangen.' 

3. Militaire geneeskunde

'De geneeskunde die je in oorlogstijd nodig hebt, is helemaal anders dan de geneeskunde die je aan de universiteit leert of in civiele ziekenhuizen beoefent', zegt generaal An Van Rompay. Bij het verzorgen van schotwonden komen dure toestellen immers niet van pas. Het gaat niet meer om "alles doen voor één patiënt", maar wel om zo veel mogelijk te doen voor een groot aantal patiënten. 

Ook de omstandigheden zijn radicaal anders. 'We zien zelfs dat in Oekraïne drones medische eenheden aanvallen. De Verdragen van Genève worden er flagrant met de voeten getreden', aldus Van Rompay.

De boodschap Van Rompay is duidelijk: we moeten ons voorbereiden. Dat vraagt volgens haar andere wetgeving. 'De wet spreekt van 'oorlog' of 'vrede', maar niet over iets daartussen. Dat moet aangepast worden, en het trainen van delegatie van taken moet wettelijk gemaakt worden.' Ook logistiek komen we nog tekort: 'just-in-time-logistiek zal niet werken in oorlogstijd.' 

De generaal sluit af met een boodschap voor de aanwezige studenten in de zaal: 'Kom bij het leger als je op zoek bent naar een zinvolle job. Telkens als ik zie dat jonge mensen vol hoop en idealen eindigen bij consultancybedrijven, ben ik teleurgesteld.'

4. Universiteit van vrede?

Het perspectief van de universiteit komt als laatste aan bod, bij monde van Ludo Froyen. Hij is voorzitter van de commissie 'Dual Use, Military Use & Misuse of Research' van de KU Leuven. 'De KU Leuven laat toe dat militair onderzoek gebeurt als dat nodig is om de democratie, vrijheid en mensenrechten te waarborgen', zegt hij. Niet alle onderzoekers zijn daar blij mee. '"De universiteit is een plaats van vrede en niet van oorlog", hoor je vaak.'

De Vlaamse overheid was lange tijd van mening dat puur militair onderzoek niet wenselijk was. Ook onderzoek dat niet strikt militair is, maar wel militaire toepassingen heeft, werd niet aangemoedigd. 'Dat is nu veranderd en er heeft een serieuze mentaliteitswijziging plaatsgevonden', aldus Froyen. De huidige Vlaamse regering investeerde dan ook fors in een ambitieus Vlaams defensieplan.

 Een opname van het college wordt binnenkort beschikbaar gemaakt op de website van Metaforum.