HET PUNT VAN DE PROF ILSE DEGREEF
Wetenschap mag geen politiek wapen zijn
Internationale wetenschappelijke samenwerkingsverbanden moeten apolitiek blijven, vindt professor Ilse Degreef: 'De gedachte dat wetenschap als geopolitiek instrument wordt ingezet, is gevaarlijk.'
De wereld staat in brand. Grenzen worden overschreden, conflicten laaien op, leiders slepen hun volk mee in ideologieën die vaak haaks staan op menselijke waardigheid. Als academicus én als mens is het moeilijk om daar geen mening over te hebben. Gelukkig leven we in een vrij land, waar we niet alleen het recht hebben om een mening te vormen, maar ook om die te uiten. Dat is een voorrecht waarvoor we dankbaar mogen zijn, en dat we moeten bewaken.
Toch zie ik met groeiende bezorgdheid hoe emoties in zulke contexten leiden tot oproepen om wetenschappelijke samenwerking met bepaalde landen te verbieden. De gedachte dat wetenschap als politiek instrument wordt ingezet, is gevaarlijk. In internationale federaties, zoals die van handchirurgie waarin ik actief ben, is apolitieke samenwerking geen gemakzucht, maar een bewuste en dagelijkse oefening. Wetenschap floreert in samenwerking, niet in isolatie.
Neutraliteit
Ook studenten worden hiermee geconfronteerd. In aula's, op congressen, in onderzoeksprojecten: je werkt samen met mensen van wie je het land van herkomst misschien associeert met conflict of onderdrukking. Maar de individuele mens is niet de regering. De student uit Rusland, de onderzoeker uit Israël, de arts in opleiding uit Oekraïne – zij zijn hier om te leren, te delen, te groeien. Net als jij.
Wie emotioneel betrokken is, moet zichzelf beschermen, niet de wetenschap politiseren
Ik heb situaties meegemaakt waarin de spanning voelbaar was. Een spreker die QR-codes toonde om steun te vragen voor zijn land. Visa die geweigerd worden aan onderzoekers uit conflictgebieden. Subsidies die worden ingetrokken omwille van politieke meningsverschillen. Zo'n momenten tonen hoe kwetsbaar wetenschap wordt als ze politiek besmet geraakt. Neutraliteit is geen onverschilligheid. Wanneer we de neutraliteit niet bewaken, ontstaat een domino-effect: uitsluiting, polarisatie, en uiteindelijk het verlies van academische vrijheid.
Wetenschappelijke discipline
Het is niet altijd mogelijk om neutraal te blijven. Het zal jouw geliefde maar zijn die aan het front sneuvelt. In zulke gevallen is het begrijpelijk – en zelfs gezond – om afstand te nemen. Maar dat is een persoonlijke keuze. Het mag geen aanleiding zijn om anderen aan te zetten tot uitsluiting, of om politieke standpunten te integreren in onderwijs en onderzoek. Wie emotioneel te betrokken is, moet zichzelf beschermen, niet de wetenschap politiseren.
Voor studenten is dit een cruciale les. Jullie zijn de generatie die straks de lijnen uitzet. Laat je niet meeslepen door de roep om uitsluiting. Focus op je onderwerp: studeren, bijleren, kennis verwerven, onderzoek doen. Dat is geen naïviteit, dat is een keuze voor vooruitgang. Want als we wetenschap laten gijzelen door geopolitiek, verliezen we haar kracht: de kracht om te verbinden, te verrijken, te verbeteren.
Laat wetenschap een brug zijn, geen wapen.
Ilse Degreef is als hoogleraar locomotorische en neurologische aandoening verbonden aan UZ Leuven en KU Leuven.
