artikel> Hoogste diplomatieke kanalen aangewend om beslissing teniet te doen
Van model naar paria: Amerikaanse Bard College door Rusland illegaal verklaard
Contact met Bard College kan je in Rusland nu tot zes jaar cel opleveren. Rector Leon Botstein meent slachtoffer te zijn van een intern Russisch geschil.
'Een tragedie', 'een zware klap', 'een ongerechtvaardigde steek'. Leon Botstein, rector van het Amerikaanse Bard College, zoekt de juiste woorden om te beschrijven wat er op 21 juni gebeurde. Plotsklaps werd zijn universiteit, de thuishaven van 2.500 studenten, door de Russische autoriteiten op een lijst gezet van 'ongewenste organisaties'.
Iedere associatie met Bard - contact opnemen, samenwerken, studeren - kan je in Rusland nu een fikse boete of een celstraf tot zes jaar opleveren. Bard is voorlopig de enige onderwijsinstelling op de lijst.
'Dit is zo verregaand en zo'n directe aanval op de integriteit van het Amerikaanse academische establishment, dat het levensbedreigend kan zijn voor de culturele en intellectuele samenwerking tussen onze twee landen', stelt rector Leon Botstein in een interview met Veto.
Twee weken voor hun proclamatie kreeg de 'Class of 2021' te horen dat de diploma's van Bard niet werden uitgedeeld
Bard College en St. Petersburg State University (SPSU) hebben al meer dan 25 jaar een gezamenlijk studieprogramma in Sint-Petersburg. Voordat de Russen er een stokje voor staken, lagen er nog plannen op tafel om er een aparte universiteit van te maken: Smolny College.
Botstein richtte het programma op in de jaren 90, toen de VS en Rusland een tijdelijke dooi hadden bereikt onder Boris Jeltsin. In zo'n vijfentwintig jaar is het uitgegroeid tot het grootste academische programma tussen de twee grootmachten en werd het door andere Russische universiteiten gekopieerd. 'Wij waren het model', aldus Botstein.
Twee jaar geleden werd Bard nog de officiële vertegenwoordiger van SPSU in de Verenigde Staten. De recente ommezwaai toont aan hoe volatiel het politieke klimaat in Rusland kan zijn.
Aan het einde van hun studie krijgen de studenten normaliter diploma's van beide universiteiten, maar twee weken voor hun proclamatie kreeg de 'Class of 2021' te horen dat die van Bard niet werden uitgedeeld. SPSU had alle banden met Bard verbroken.
De wraak van Kropatsjev?
Kort voor de aankondiging werd Bard door de Russische autoriteiten gevraagd om informatie te verschaffen voor een lopend onderzoek naar hun activiteiten in Rusland. De uiteindelijke beslissing kwam bijna onmiddellijk nadat Bard alle nodige documenten had voorgelegd, wat duidelijk maakte dat het besluit van de Russen al van tevoren vastlag.
Bard lijkt het slachtoffer te zijn geworden van de Russische binnenlandse politiek. De parlementaire verkiezingen in september maken dat president Vladimir Poetin onder druk staat. Die komt veelal uit extreemrechtse hoek: niet anti-westers genoeg, klinkt het.
Die ontwikkeling sloeg zich dit jaar over op Bard. 'We kregen binnen de universiteit steeds meer tegenstand van de conservatieve, nationalistische, extreemrechtse fractie', meent Botstein. Die werd voor een deel aangewakkerd door invloedrijke politici, maar het lobbywerk van één man heeft volgens Botstein de doorslag gegeven.
'Het was een mix van nationale en academische politiek die op ons gericht was'
Leon Botstein, rector Bard College
Nikolay Kropatsjev, rector van SPSU sinds 2008, was volgens Botstein 'altijd al wantrouwig'. Van een helemaal vriendelijke relatie met hem was geen sprake: toen Smolny had geprobeerd erkenning te krijgen als aparte universiteit, ondervond het weerstand van Kropatsjev. 'Dit is zijn wraak', meent Botstein.
'Het was dus een mix van nationale en academische politiek die op ons gericht was', vat hij samen.
Dat Bard een donatie van 500 miljoen dollar kreeg van George Soros, een Poetin-kritische filantroop, heeft volgens Open Society Foundations, een ngo opgericht door Soros, weinig invloed gehad op het Russische besluit.
Hoewel het programma in Rusland altijd veel steun kreeg van liberale, westersgezinde academici, stond Bard er deze keer alleen voor. 'Om zichzelf te beschermen hadden de liberalen geen andere keuze dan ons op te offeren', zegt Botstein.
'Ongewenste mensen'
Twee jaar geleden stapte Nessie Kurganova vanuit Sint-Petersburg op het vliegtuig naar de VS. In haar bagage zaten twee diploma's: zowel Bard als SPSU hadden haar een bachelor in de sociologie en antropologie toegekend. In 2017 had ze een semester mogen doorbrengen aan Bard, een periode waar ze nostalgisch op terugblikt. Maar deze keer stapte ze met een wrang gevoel op het vliegtuig. De situatie in Rusland was te onveilig voor haar, had ze besloten. Het voelde aan als een afscheid, misschien voorgoed.
Haar diploma van Bard draagt ze trots met zich mee. De recente ontwikkelingen zouden daar niets aan kunnen veranderen. 'Ik ben niet bang om geassocieerd te worden met Bard. Als ik iets zou voelen, dan zou het wel fierheid zijn', zegt ze.
'Als de Russische autoriteiten schrik van je hebben, dan ben je goed bezig'
Nessie Kurganova, alumnus Bard College en SPSU
Haar klasgenoten denken er juist hetzelfde over. Op sociale media posten ze groepsfoto's van hun tijd aan Bard, met sarcastische onderschriften als 'verboden school Class '19' en 'ongewenste mensen'.
Kurganova meent zelfs dat het een keurmerk is om geassocieerd te worden met een door Rusland verboden organisatie: 'Als ze je niet willen, als ze schrik van je hebben, dan ben je goed bezig.'
Een Russische vriendin van Kurganova (die anoniem wenste te blijven) besloot dit jaar toch aan haar master te beginnen aan Bard, ondanks de zware straffen die ze bij terugkomst in Rusland riskeert.
Biden voor Bard
In de laatste jaren ondervonden ook andere westerse universiteiten moeilijkheden. In 2016 werd de vergunning van de European University, ook in Sint-Petersburg, ingetrokken. Pas na twee jaar kreeg ze die terug. In 2018 zetten Stanford University en Clark University hun internationale programma's in Rusland stil.
Voor Amerikaanse studenten is het bovendien moeilijker geworden een visum te krijgen door een bewuste personeelsafbouw in de Russische ambassade en consulaten in de VS.
De kwestie staat intussen hoog op de diplomatieke agenda. Botstein staat in nauw contact met Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Antony J. Blinken, die de zaak al met president Joe Biden heeft besproken. De leiders van het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, Nancy Pelosi en Chuck Schumer, buigen zich ook over het dossier.
'In enkele uren tijd is alle contact gestopt. Radiostilte'
Leon Botstein, rector Bard College
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken schreef in een persbericht het te betreuren 'dat een onderwijsprogramma plotseling als "ongewenst" wordt bestempeld na zoveel Russen en Amerikanen te hebben gebaat en te hebben bijgedragen aan onderling begrip'.
Waarschijnlijk zal de vergunning van Bard deel uitmaken van bredere onderhandelingen met de Russen, die op die manier een kleine, maar symbolisch significante toegeving kunnen doen.
De prioriteit ligt voor Bard nu bij het vermijden van eventuele strafmaatregelen. 'We hebben studenten en collega's die in veiligheid moeten worden gebracht', zegt Botstein.
Totdat Bard haar vergunning terugkrijgt, zal er geen contact zijn tussen Bard en de Russische academische wereld. Dat weegt zwaar op Botstein: 'Gedurende 25 jaar heb ik talloze studenten, docenten en onderzoekers leren kennen, maar in enkele uren tijd is alle contact gestopt. Radiostilte.'
Toch blijft de rector optimistisch: 'Dit was een fout en ik geloof dat die fout kan omgedraaid worden.'