Een ode aan de kracht van het woord

Het Afrika Filmfestival zet jaarlijks in Leuven een selectie van Afrikaanse films in de kijker met als doel de Afrikaanse filmcultuur te promoten. De films in kwestie benaderen Afrika vanuit verschillende perspectieven en invalshoeken, en ontsnappen zo aan clichébeelden en stereotypen die een neokoloniale kijk in de hand werken.

Lacôtes scenario is even simpel als geniaal: een jongeman belandt in één van de meest beruchte gevangenissen van Ivoorkust, MACA. De lokale leider van de gevangenen, Barbe Noire, nadert zijn einde, maar rekt tijd door een eeuwenoude traditie in de gevangenis in ere te herstellen: de verhalennacht.

Tijdens die nacht, waarin de maan rood kleurt, wordt één gevangene tijdelijk aangesteld tot 'Roman' of verteller, en moet hij de andere gedetineerden van zonsondergang tot -opgang entertainen met verhalen. Barbe Noire ziet in de nieuwkomer een perfecte kans, en benoemt hem tot Roman. Die laatste beseft echter niet goed wat hem te wachten staat als zijn verhaal te vroeg tot een einde komt…

Magisch realisme

De film opent met een bewegend drone-shot van een eindeloos uitgestrekt oerwoud, tot, als uit het niets, een grijs, kaal gebouw aan de horizon verschijnt: MACA. Het wordt meteen duidelijk dat we ons ver van de 'beschaafde' wereld bevinden, in een omgeving even chaotisch en uitzichtloos als de omringende jungle, waar gedetineerden zelf de macht in handen hebben en nutteloos geweld schering en inslag lijkt.

Deze harde realiteit fungeert als het kader waarin Roman het verhaal brengt van zijn vriend Zama King, een lokale vrijheidsstrijder. Het is een legende over het lot van een jongeman dat feit en fictie, realisme en mysticisme, naadloos verweeft tot één geheel om zo vorm te geven aan wat men in literaire kringen ook wel 'magisch realisme' noemt.

Het is een legende over het conflict tussen traditionele leiders, oftewel koningen, dat magische elementen bevat, alsook over de politieke crisis van Ivoorkust die zich afspeelt aan het begin van de 21ste eeuw. Verschillende genres en temporaliteiten wisselen elkaar dus continu af in een gelaagd en complex relaas à la Duizend-en-een-nacht waar de kijker moeilijk zijn ogen van kan afhouden.

De kracht van verhalen

Lacôtes film is een optimistisch verhaal over de kracht van het woord, een hommage aan de traditionele West-Afrikaanse vertelkunst van de Griots. Hoe deze een weerwerk kan bieden aan geweld en een andere toekomst kan vooropstellen. Hoe deze menselijkheid opzoekt in de meest wrede omgevingen. Hoe deze dialoog aanmoedigt en verbindt. Terwijl Roman vertelt, luisteren zijn medegevangenen aandachtig. De rust keert terug.

Ondanks het feit dat La Nuit des Rois verankerd is in historische gebeurtenissen, slaagt de film er toch in om een diepere, a-historische en universele boodschap te brengen aan zijn kijkers.

Een ontluistering

Toch kan La Nuit des Rois in al z’n complexiteit zo nu en dan onafgewerkt overkomen door de snelle en soms nogal bruuske overgangen tussen verschillende realiteiten. Ondanks het interessante plot slaagt Lacôte er niet helemaal in om de verschillende aspecten van zijn verhaal samen te brengen in één harmonieus geheel. Hij wil te veel.

Deze heterogeniteit staat diepgang en volledige inleving in de weg. De magie slaagt maar deels in z’n opzet: wanneer de film eindigt, heb je het gevoel als kijker dat je op je honger blijft zitten.

Desondanks loont het om La Nuit des Rois in zijn geheel uit te kijken, want sommige verhalen moeten nu eenmaal verteld worden. Wanneer Barbe Noire vraagt aan Roman waarom hij kiest voor het verhaal van Zama King, antwoordt deze iets in de trant van: 'Ik heb het verhaal niet zelf gekozen. Het is naar mij gekomen.' Sommige verhalen achtervolgen je, ze eisen verteld te worden.

Lacôte gaf zelf aan, tijdens de nabespreking van de film, dat ook hij geen keuze had: zijn persoonlijke ervaringen met de politieke toestand in Ivoorkust en de MACA-gevangenis leidden hem ertoe dit verhaal te vertellen. Aldus creëerde hij La Nuit des Rois, een beklijvend relaas met een belangrijke boodschap van hoop die verteld moet worden, en dus zijn kijkers zal blijven achtervolgen tot die zelf uiteindelijk vertellers worden.