'Wat we met Valentijn hebben gedaan? Een trio'

Polyamorie is een term die de laatste jaren steeds meer publieke weerklank heeft gevonden. Het sprekersplatform TED heeft de afgelopen 3 à 4 jaar video’s met titels als ‘Polyamory’, ‘Polyamory and emotional literacy’ en ‘Is monogamy dead?’ online geplaatst. Vorig jaar, in 2018, bracht Netflix in samenwerking met Vox de documentaire Monogamy, explained uit – ook te bekijken op YouTube. Toch leeft het idee al langer. De filmklassieker ‘Jules et Jim’ van François Truffaut (1962) flirtte een halve eeuw geleden immers al met de grenzen van monogamie.

Karel*, Melissa* en Roos* bieden inkijk in hun minder klassieke relatiestatus. De drie zijn gebonden door hun interesse in BDSM (Bondage and Discipline, Dominance and Submission and Masochism) en wonen samen in een appartement. Karel en Melissa hadden een polyamoureuze relatie die nu voorbij is. Roos is Karels nieuwe vriendin, maar definieert zichzelf niet als polyamoureus. Hun verhaal toont veel zelfreflectie en een open geest, maar slaat ook de droom aan diggelen van wie dacht dat ‘vrije liefde’ een harnas biedt tegen de pijn van een gebroken hart.

Poly-something

Eén allesomvattende definitie van polyamorie bestaat niet. Zoals Karel zelf aangeeft: 'Ik ben polyamoreus-achtig, ik weet niet altijd honderd procent zeker of ik me zo kan omschrijven. Ik zou het meer als poly-fidelic beschrijven: ik kan meerdere relaties hebben, maar probeer meestal tot een klein gesloten netwerk te komen. Dat woord beschrijft beter het familie-ideaal dat ik nastreef.' De meest allesomvattende definitie stelt dat het mogelijk is om met meerdere mensen tegelijkertijd een relatie te onderhouden, op seksueel en/of emotioneel vlak.

Ondeelbare liefde

Een van de belangrijkste ideeën die een polyamoreuze relatie mogelijk maken, verwoordt Karel wanneer hij uitlegt waarom we het model van een eindige hoeveelheid liefde misschien moeten herzien. ‘Het model van ‘delen’ lijkt ervan uit te gaan dat er een gefixeerde hoeveelheid van je liefde is, en dat ofwel één persoon 100% krijgt, of twee mensen elk 50%, maar dat is niet hoe liefde werkt volgens mij.'

'Je kan een goede partner zijn voor verschillende mensen op hetzelfde moment, zolang je een stabiele situatie kan voorzien waarin geen van de partners in angst leeft om weggeduwd te worden door een ander.’ ‘Het is zoals met kinderen, denk ik’, stelt Roos. ‘Je ziet ze graag op een andere manier, maar allemaal evenveel. De liefde voor de een neemt de liefde voor de ander niet weg.’

Toch verschijnen er doorheen het interview hier en daar kreukels in dat mooie beeld. Melissa heeft het soms nog moeilijk met het omarmen van haar polyamoureuze levensstijl. ‘Ik groeide zoals veel meisjes op met het ideaal van prince charming, en soms hoop ik er nog steeds op. Het is moeilijk om laten gaan.’ ‘Niemand heeft ooit gezegd dat prince charming niet ook met andere meisjes neukte he’, aldus Karel.

Het monogame model wordt dus niet zo makkelijk opzij geschoven, zo blijkt. ‘Ik zit nog deels in de monogame mindset en denk soms instinctief “oei ik ga hier vervangen worden”, maar ik kan dat rationaliseren’, legt Roos uit. ‘Doordat je afwijkt van het klassieke relatiemodel en zelf kiest hoe je vormgeeft aan je relatie, wordt zelfonderzoek nog crucialer’, aldus Melissa. Je bepaalt je eigen grenzen, die dan moeten overeenkomen met die van je partner. ‘Ik denk dat geen enkele partner jaloers zou zijn als zijn partner met iemand anders zou gaan badmintonnen, en dan het idee zou krijgen “oei, die heeft iemand anders om mee te gaan badmintonnen, ik ga die kwijt zijn.”' Zo bekijken sommige polyamoureuze mensen ook seksuele betrekkingen, en vormen zelfs meerdere relaties geen bedreiging.

Seks, liefde en onzekerheid

Seksueel gezien is de situatie van Karel, Melissa en Roos ietwat uniek, omdat het BDSM-aspect hun relaties mee structureert – wat natuurlijk niet het geval is bij alle polyamoureuze relaties. Roos heeft een monogame relatie met Karel, die zelf wel meerdere (seksuele) partners heeft. Melissa en Karel waren samen in het verleden, nu niet meer. Alledrie doen ze nog nog wel aan BDSM, de meisjes met Karel, maar niet met elkaar.

Voor hen heeft BDSM niet enkel met seksualiteit te maken. ‘Mijn mama weet dat ik aan BDSM doe, maar bekijkt dat als een slaapkamerspelletje. Dat accepteert ze wel omdat het een privézaak is. Dat Karel nog “goed overeenkwam met zijn ex” vond ze al raar, dus dat we een polyamoureuze relatie hebben ga ik niet meteen met mijn ouders delen, denk ik.’ Karel merkt op dat de grenzen niet altijd duidelijk te trekken zijn, en veranderlijk kunnen zijn. In die zin biedt monogamie meer duidelijkheid, meer zekerheid. Polyamorie werkt dus zeker niet voor iedereen – of zoals Karel het verwoordt: 'Polyamorie is wel echt iets voor mensen die meer liefde dan onzekerheid in hun hart hebben. Het is zoals leren rijden met een fiets tegenover een brommer, je moet met meer rekening houden bij de brommer, maar hij biedt ook meer mogelijkheden.'

Liegen is bedriegen

Om tussen de bomen door het bos te kunnen blijven zien – of, anders verwoord, om tussen de verschillende mogelijke relatievormen niet verloren te lopen – is een laatste element van kapitaal belang: vertrouwen. ‘Het belangrijkste,’ zo zegt Karel, ‘is dat je vertrouwen hebt in de persoon waarmee je in een relatie zit. Je moet ook zeker zijn dat die persoon dat vertrouwen waard is.’ Concrete afspraken en regels kunnen daarbij helpen, al zijn ze niet strikt noodzakelijk. Als ze gemaakt worden moeten ze ook echt nageleefd worden. 'Het belangrijkste is dat beide partners hetzelfde verwachten', aldus Karel.

Zoals Melissa opmerkt, wordt wel eens ten onrechte gedacht dat bedrog in polyamoreuze relaties niet bestaat. Karel maakt de vergelijking met valsspelen in een spel, dat gelijk staat aan het overtreden van de regeltjes vanuit persoonlijk belang, waarbij hij zegt: ‘Dat is in deze situatie hetzelfde. Als je afspreekt dat je enkel met mensen van een bepaald geslacht, of niet met specifieke personen seks mag hebben, en je overtreedt die afspraken, dan is dat evengoed een vertrouwensbreuk.’

We sluiten het gesprek af met een cheesy vraag, want hoe ver zou het vuur van Sint-Valentijn reiken? 'Op valentijn hebben we een trio gedaan, geloof ik,' zegt Roos. 'Ik lag al met een vriendin seks te hebben toen ze me stuurde, dus dan is ze er gewoon bij komen liggen', vult Karel aan. 'Dat was echt een leuke avond. Geen jaloezie, gewoon plezier. Wel wat warm', zo besluit Roos.