Met Grokipedia hoopt Elon Musk zijn greep op het internet te vergroten

Nadat Elon Musk op 27 oktober zijn online-encyclopedie Grokipedia lanceerde, staat de teller van het aantal artikelen ondertussen op net geen negenhonderdduizend. Dat het zo snel gaat, is te danken aan het AI-taalmodel Grok – eveneens in handen van Elon Musk – dat aan de lopende band de artikelen samenstelt.

Naar eigen zeggen moeten die AI-gegenereerde artikelen een alternatief vormen voor het 'links vooringenomen' en dus niet-neutrale Wikipedia. Daarmee sluit de lancering van Grokipedia aan op Musks eerdere kritische uitlatingen over 's werelds grootste online encyclopedie.

Woke

Michaël Opgenhaffen, professor digitale journalistiek en desinformatie (KU Leuven), geeft duiding bij die kritische uitlatingen: 'Een online encyclopedie kan nooit honderd procent neutraal zijn. Vanaf het moment dat je keuzes maakt over de bronnen die je gebruikt, zal er altijd een standpunt zijn dat meer of minder aan bod komt.'

Net daar zit de grote ergernis van Musk. 'Volgens Musk zijn de bronnen die op Wikipedia aan bod komen te woke', zegt Opgenhaffen. 'Maar of zijn alternatief een betere oplossing biedt, daar kun je nog meer vragen bij stellen.' 

Volgens Baldwin Van Gorp, hoofd van het Lab voor Media, Informatie & Beïnvloeding (KU Leuven), overstijgt die frustratie Wikipedia. Musks tegenhanger kadert namelijk ook in de strijd die conservatief Amerika aangaat met de 'linkse' kennisproductie aan universiteiten. 'Het idee leeft daar sterk dat universiteiten een progressieve bias bevatten', verduidelijkt hij.

Ruimte voor discussie

Hoewel daar volgens Van Gorp een grond van waarheid in zit, is het tegenwicht dat Musk aanbiedt zelf allesbehalve objectief: 'De alternatieven die aangeboden worden, zijn dus vooral bedoeld om stemmen monddood te maken, zoals ook op X gebeurt.'

Dat er kritiek komt op Wikipedia wil echter niet zeggen dat Wikipedia afgedaan heeft als betrouwbare bron van kennis. 'Op Wikipedia is er sprake van wisdom of the crowd, een systeem dat garant staat voor de betrouwbaarheid van de online encyclopedie', zo stelt Opgenhaffen.

Van Gorp beaamt dat. 'Doordat iedereen informatie op Wikipedia kan plaatsen en er ruimte is voor discussies, komt de encyclopedie tot een onderbouwde en gedragen waarheid.' Op Grokipedia is die ruimte er niet. 'Elon Musk zit achter de knoppen en kan dus zelf artikelen in een bepaalde richting sturen', zo waarschuwt Opgenhaffen.

Verloren tijd

Van Gorp ziet bovendien nog een ander nadeel in Grokipedia: 'Doordat Grokipedia gebruikmaakt van een AI-tool, wordt het menselijke intellect buitenspel gezet. Het enige wat Grok doet is bestaande teksten samenvatten.' Bijgevolg kenmerkt Musks initiatief zich door een gebrek aan synthese, iets wat je op Wikipedia wel vindt. 

Studenten die voor verkennend onderzoek naar Grokipedia grijpen, houden volgens Van Gorp dus vooral zichzelf voor de gek. 'Door het gebrek aan synthese, moeten studenten achteraf hun werk toch opnieuw doen. Eigenlijk is het verloren tijd', klinkt het. 'Wie echt snel op weg wilt, moet zijn toevlucht zoeken tot wetenschappelijke literatuur'

Toch heeft Grokipedia zijn plaats in het online kennislandschap. 'Puur qua kennisproductie is het niet eens zo slecht dat er een alternatief komt. Verschillende visies zijn altijd een meerwaarde, zolang je ze tegen elkaar afweegt', zegt Opgenhaffen. Het gevaar is echter dat studenten die vergelijking niet maken en blijven hangen in één encyclopedie.

Motieven

In het kader van die eenzijdige focus, waarschuwt Opgenhaffen ook voor een eventuele koppeling tussen Grokipedia en X. Volgens hem bestaat het gevaar dat er een zelfversterkende beweging op gang komt: 'Als mensen iets niet begrijpen op X, dan kunnen ze het laten verklaren door Grokipedia.' Op die manier komt alleen Musks visie nog aan bod, vreest hij.

Bovendien heeft Musk mogelijks ook niet-transparante bijbedoelingen. 'Musk staat zowel voor ideologische, als voor economische belangen. Hij zal zijn macht en geld dan ook gebruiken om zijn eigen positie te versterken', zegt Van Gorp. 

Achter die wens zit een duidelijke strategie. Door heel veel aanvaardbare artikelen te publiceren, hoopt Musk een betrouwbare basis te creëren. 'De artikels die hem dan echt aanbelangen, zal hij vervolgens subtiel aanpassen om op die manier het publiek te beïnvloeden', zo klinkt het bij Van Gorp. 

Al snel na de lancering circuleerden voorbeelden van die strategie. Analisten wezen op vertekeningen in artikels over George Floyd, genderkwesties en Charlie Kirk. Ook in het artikel over SpaceX schemert Musks neoliberale visie door. Voor Van Gorp komt dat niet als verrassing: 'Door zijn eigen technologie als positief voor te stellen, kan hij Grokipedia gebruiken om reclame te maken.'