“De bevolking reageert emotioneel heftig op migratie”

Beginvorige week haalde de eurosceptische partij Altenative für Deutschland opvallendgoede scores op de deelstaatverkiezingen. “Er lijkt een grote mate vanontevredenheid over het functioneren van de democratie. De vraag is hoe wedat kunnen verklaren,” start politicoloog Marc Hooghe zijn betoog.

In zijnonderzoeksproject, gefinancierd door de Europese Onderzoeksraad, zoekt hij een verklaring door verschillende statistieken te vergelijken. “Je moet met een open agenda beginnen,” pleitHooghe. “Mijn bedoeling is niet te gaan kijken of racisme verkeerd is. Je moethet scenario in je hoofd houden dat we overspoeld worden door migranten dieonze jobs inpikken en dat we op die manier racistisch worden. Dat lijkt echter niet het geval.”

Metbehulp van verschillende statistieken gaat Hooghe samen met zijn team vanonderzoekers de verschillende mogelijke verklaringen af: ligt onze afkeer voorvluchtelingen aan de hogere werkloosheid of aan een hoger criminaliteitscijfer? Derationele verklaringen worden afgevinkt, geen enkele lijkt vooralsnog passend.

Tevredenpessimist

“Er zijnaltijd een aantal mogelijke fobieën. We hebben er geen zicht op waarom er dan telkens eentje wordt uitgepikt. Daarzitten helemaal geen grote verhalen achter,” vervolgt Hooghe.

Dat is tewijten aan de zogenaamde negativity bias:mensen zijn graag pessimistisch. “Mensen vinden het ongeloofwaardig als iemandzegt dat het eigenlijk allemaal niet zo slecht gaat. Populisten hebben een enormvoordeel, omdat hun boodschap instinctief veel sterker is dan die van hetestablishment.”

Naar die reflex heeft Hooghe eerder al onderzoek gedaan. In een bevraging schatten de deelnemers de werkloosheid in België op 25 procent en het aantal inwoners geboren buiten België op 40 procent. “Daar zit dus een factor maal drie op,” corrigeert Hooghe.

Dat heeft pijnlijke effecten voor de politiek: “De gemiddelde Belg is tevreden. Als je dat in het openbaar durft te zeggen, word je kwaad bekeken, omdat het lijkt alsof je problemen miskent. Politici laten zich daar makkelijker in meedrijven, want zij moeten meegaan in dat sentiment. Ik heb daar als wetenschapper geen last van.”

Onder controle

Hooghe maakt een duidelijk onderscheid tussen sociaal-economische problemen en migratieproblemen. “De bevolking reageert emotioneel veel heftiger op migratie. De Europese samenleving kan 1 miljoen vluchtelingen aan, maar er zit ergens een irrationele angst voor het onbekende.”

Hooghe heeft zelf al ondervonden dat het anders kan. In Canada zag hij televisiereportages over hoe buurten hun gevluchte Syriër welkom heetten: “De perceptie is er anders, onder meer door de geografische ligging," zegt hij. "Zij hebben vluchtelingen laten overvliegen en hebben dus meer het gevoel dat ze het onder controle hebben.”

Hooghes onderzoek focust zich niet op een concreet eindresultaat, al geeft hij wel al aanzetten voor toekomstige onderzoeksprojecten: “We zouden moeten kijken naar hoe we de procedures van de instellingen kunnen bijstellen zodat burgers zich opnieuw betrokken voelen en zo hun angst verdwijnt.”

Denkpistes zijn dan referenda en een vorm van de deliberatieve democratie, waarin burgers geïnformeerd tot een compromis proberen te komen. “De democratie blijft een compromiszoekende machine,” vindt Hooghe.

De grote beurs van de Europese Onderzoeksraad maakt zijn onderzoek mogelijk. “In België zijn de beurzen kleiner, waardoor je meer projectmatig te werk gaat. Een grote beurs en de vrijheid die daarmee gepaard gaat, zorgt ervoor dat je grote theoretische vragen durft te stellen, waarbij een onderzoeksresultaat niet altijd gegarandeerd is.”