The Phoenician Sche­me: visueel verbluff­end, inhoudelijk verdwalen

'Myself, I feel very safe', zegt de wereld­vermaarde maar beruchte ondernemer Zsa-zsa Korda (gespeeld door Benicio Del Toro) enkele seconden voor hij alweer aan een moord­poging ontsnapt. Met The Phoenician Scheme slaat Wes Anderson de kijker met verstomming, zowel door de ongrijpbare verhaallijn als de unieke cinematografie.

De film volgt Korda's zoektocht naar fondsen voor een megalomaan infrastructuurproject ergens in het Midden-Oosten. 'My most important project of my lifetime' noemt hij het tegenover zijn enige dochter, Liesl (gespeeld door Mia Threapleton). Hoewel hij nog negen zonen heeft, benoemt hij Liesl als zijn enige erfgenaam. Als test volgt ze hem overal, samen met een pas aangenomen leraar genaamd Björn (gespeeld door Michael Cera).

Terwijl ze opgejaagd worden door tegen­standers van Korda en zijn ambitieus project, wordt hun zoektocht regelmatig onderbroken door familiedrama's en moord­aanslagen. Daardoor laat de film zelfs trouwe Anderson-fans achter met meer vragen dan antwoorden – en misschien zelfs een vleugje teleurstelling.

Het is de overdaad aan absurde en stilistische wendingen die het kijkplezier onder druk zet. De film lijkt voortdurend te suggereren dat er iets groters schuilt achter het plot, maar de gemiddelde kijker stuit uiteindelijk vooral op de holle tegeltjes­wijsheid: 'geld maakt niet gelukkig'. Andersons kenmerkende stijl is zeker aanwezig, maar verdwijnt al snel naar de achtergrond door het warrige verhaal.

Theatergevoel in de cinema

Andersons beeldtaal onderstreept opnieuw de abstractie van het verhaal: statische kaders, felle kleuren en symmetrische composities maken van elk shot een zorg­vuldig gecomponeerd tafereel. Zijn bijna wiskundige gevoel voor compositie maakt van de film een visueel genot.

Door het beperkte aantal decors voelt de film bijna aan als een theaterstuk. Die indruk wordt versterkt door de structuur: elk deel­project van het grote Phoenician Scheme vormt een afzonderlijk hoofdstuk binnen het overkoepelende verhaal. Telkens moet er een nieuwe geldschieter overtuigd worden – een terugkerend stramien dat de film een haast episodisch karakter geeft.

Tussen de hoofdstukken door keren intermezzo's terug die zich lijken af te spelen in een soort hemelrijk. Ze brengen ritme in het verhaal en suggereren een diepere laag van betekenis. Voor de ene kijker blijft het steken op de al eerder genoemde tegeltjes­wijsheid, voor wie vertrouwd is met Bijbelse motieven valt er mogelijk meer symboliek in te herkennen. Die scènes wekken aanvankelijk vooral verwarring op, maar dragen uiteindelijk wel bij aan de theatrale, bijna rituele sfeer van de film.

Houterige acteerprestaties

Anderson wist met deze vertoning weer een indrukwekkende cast samen te brengen. Bekende namen als Tom Hanks, Scarlett Johansson en Benedict Cumberbatch nemen de bijrollen voor hun rekening, terwijl de hoofdrollen vormgegeven worden door vrijwel onbekende acteurs.

Die mix van bekend en onbekend vertaalt zich ook in de acteerstijl. De vertolkingen ogen opzettelijk houterig, wat perfect past bij het theatrale karakter van de film. Toch valt het contrast op: de bekende bijrolacteurs drukken vaker hun eigen stijl door, wat voor speelse accenten zorgt, terwijl de hoofdrol­spelers zich strikter lijken te voegen naar de rigide structuur van Andersons universum.

Die stijve speelstijl roept soms een gevoel van ongemakkelijkheid op, maar net dat onbehagen leidt geregeld tot komische momenten. De zaal lacht dan ook opvallend vaak, net omwille van de afstandelijke manier van acteren. In combinatie met de typische zwarte humor van Anderson zorgt dit voor een filmervaring die tegelijk absurd en verrassend luchtig aanvoelt.

De nieuwste van Wes Anderson is absoluut het bekijken waard, vooral vanwege de verfrissende filmtechnieken en de opvallende, kleurrijke beelden. Het is een ervaring die duidelijk verschilt van wat je doorgaans ziet bij andere regisseurs. De combinatie van de cast en de karakteristieke decors zorgt ook hier voor een flinke dosis humor in de cinemazaal.

Wees niet verbaasd als je af en toe de draad kwijtraakt. Het kan zijn dat je de film meerdere keren moet zien om alles echt te begrijpen. Dat biedt meteen een mooie reden om de zorgvuldig gecomponeerde beelden nog eens in alle rust te bekijken.

Gezien in Cinema ZED.