'Groupe Diane': filosofie in thriller-formaat

Drie verhalen van idealen en brute actie ontmoeten elkaar in Groupe Diane van het Leuvens stadsgezelschap Het nieuwstedelijk.

De idealen van Michel Strée, een jonge Robin Hood die in 1980 sociale maatregelen wilde afdwingen bij een regering van besparingen. Zijn actieplan: kaap een bus vol scholieren, rijd hem naar Brussel, eis radiozendtijd om een statement te maken.

De idealen van drie terroristen van de Rote Armee Fraktion, die een einde wilden maken aan de ongelijkheid van het naoorlogse kapitalisme. Hun actieplan: vermoord regeringsleden en bankdirecteurs, zaai terreur, word onzichtbaar.

De idealen van Carlo Giuliani, activist binnen de anti-globaliseringsbeweging. Zijn actieplan: protesteer tijdens de G8-top, draag een bivakmuts, dreig om een brandblusser naar de politie te gooien.

Op hun actie volgde reactie, een even hard antwoord. Michel Strée bereikte de RTBF-studio niet, maar werd hardhandig ingerekend door de speciale interventie-eenheid, de Groupe Diane. De RAF-terroristen: vogelvrij, berooid en geïsoleerd trachten ze als ordinaire bandieten te overleven. Giuliani ten slotte overleefde de protesten niet. Neergeschoten en overreden door de politie werd hij een symbool voor burgerbewegingen en politiek geweld.

Hun geschiedenissen vormen de draden waarmee theatermakers Christophe Aussems en Stijn Devillé aan de slag gingen. In Groupe Diane verweven ze die tot doorwrochte personages en een explosieve plot. Voeg daar zes bevlogen spelers, twee geluidskunstenaars en een dynamisch decor aan toe. Het resultaat: een filosofisch vraagstuk in thriller-formaat.

Vangrails

De extreemlinkse terroristen Ernst, Burkhard en Diane hebben hun toevlucht gezocht tot een cabane (een eenvoudig hutje) bij een autokerkhof. Ze zijn in het nauw gedreven door speurders en worden afgetroggeld door de achterdochtige verhuurder Ratko. Geldnood en de ziekte van Ernst dwingen hen tot bloederige overvallen. Hun isolement vertaalt zich in een vierkant van vangrails als decor.

Ernst kaapte als jonge kerel in Elvispak een lijnbus. Toen die actie te naïef bleek, ging hij over op geweld. Acteur Michaël Pas zet hem neer als een geboren volksopruier en manipulator. Een man doordrongen van de haat tegen het kapitaal.

Burkhard is op 38-jarige leeftijd nog steeds de scholier op de gekaapte bus die vooral het avontuur ziet. In de overtuigende vertolking door Pieter-Jan De Wyngaert steekt hij met zijn jongensachtige simpelheid scherp af tegen de doorwinterde Ernst. Razendsnel wisselen hun monologen elkaar af. Je waant je in een actiefilm. Terwijl Ernst je de laatste overval in sleurt, beschrijft Burkhard echter nostalgisch de busactie.

De derde terrorist is een vrouw, die zichzelf Diane is gaan noemen. Een toonbeeld van paranoia, maar tegelijk de enige van de drie zonder politiefoto. Diane, gespeeld door Sara Vertongen, heeft man en kind achtergelaten om voor haar idealen te strijden. Nu, in haar uitzichtloze situatie, heeft die keuze haar ingehaald. Vertwijfeld schrijft Diane een brief aan haar zoon. Een van de vier vangrails valt met een klap omver.

De zoon heet Felix. Je leert hem kennen als jonge idealist die samen met Lisa, zijn professor, deelneemt aan de demonstraties bij de G8. Ook Felix en Lisa (Matthias Van de Brul en Suzanne Grotenhuis) spelen het spel van de monologen. Afwisselend zie je door hun ogen hoe door traangas en waterkanonnen de chaos losbreekt. Hoe een jongen met een brandblusser de dood vindt.

In het slot ontmoeten allen elkaar bij de cabane. Wat volgt is een fysieke en ideologische confrontatie, waarbij de personages elkaar niet enkel met wapens, maar ook met argumenten onder schot houden. Verrassend genoeg blijkt daarin enkel Ratko (Jonas Van Thielen) in staat weerwerk te bieden tegen het gewelddadige discours van Ernst. Met een emotioneel betoog over zijn thuisland doorprikt de Serviër de marxistische bubbel.

Ondanks de meestal messcherpe tekst van Devillé vallen de dialogen in die laatste scènes wat in herhaling. De discussie over gewapende actie wordt al te breed uitgesponnen en Dianes laatste monoloog neigt met een zwaluwmetafoor zelfs naar meligheid. Samen met Felix' niet helemaal geloofwaardige knieval voor het extremisme, doet dat het stuk inboeten aan finesse.

Toch laat Groupe Diane een diepe indruk na. Acteurs en muzikanten voeren de dreiging langzaam op met klanken en woorden, tot de val van de laatste vangrail een politie-interventie suggereert. Absurde humor en het komische accent van Ratko doorbreken die aanhoudende spanning maar af en toe. Bovenal belicht Groupe Diane diepgaand een prangende ethische vraag: als vreedzaam protest niets uithaalt, rechtvaardigt dat dan het gebruik van geweld?

Lisa lijkt het antwoord te vinden tijdens een college en mondt uit in een bezwerende mantra. Ze verwoordt de 'politiseer'-gedachte van de filosoof Slavoj Zizek. Politiek gaat voor de ethiek. Politiek gaat over beslissen wat goed is, zonder onderscheid tussen doelen en middelen. Laten we de ethiek politiseren. We zijn niet alleen verantwoordelijk voor het handelen naar een algemeen belang. We zijn ook verantwoordelijk om dat algemeen belang zelf te definiëren.