Zwarte Piet: zo zwart als roet of roet in het eten?

Je gezicht als blanke zwart verven. Een ware schande in de VS, een kinderfeest in België. De VS is België niet, maar ook wij hebben geen onschuldig verleden. In het debat “Van Leopold II tot Zwarte Piet: één verhaal?” op 16 november in het MSI zoekt de vzw Noord-Zuidstudenten samen met verschillende specialisten ter zake naar de wortels van deze discussie.

Actueel verleden

Maarten Langhendries is medeorganisator. Hij kwam zelf op het idee om een avond te organiseren rond de band tussen kolonialisme en ons huidige cultuur. “Ik heb geschiedenis gestudeerd en leerde dus veel over de koloniale periode. Dat was een eyeopener: onze huidige cultuur is er sterk door beïnvloed, maar toch leeft ons koloniaal ve

We lijden bij momenten te veel aan politieke correctheid

Dat het onder studenten geen hot-topic is, beseft Langhendries zelf ook. “Nochtans hebben velen een mening over Zwarte Piet. Doordat ze die historische achtergrondkennis missen, kunnen mensen het minder goed kaderen als minderheidsstemmen zwarte piet racistisch noemen,” meent hij.

“Dat is de opzet van het debat: niet moraliseren of een mening opdringen, maar wel dat historisch perspectief kunnen meegeven in de discussie.”

U hoeft niet te vrezen voor statisch geschiedkundig palaver of een fixatie op het historische perspectief. Naast een professor koloniale geschiedenis zal een N-VA’er, een dichter/theatermaker, journalist en medewerker van het Afrikamuseum in Tervuren aanwezig zijn om tot een divers debat te komen. “In de eerste plaats gaat het debat juist over de link met onze huidige maatschappij. Het zou leuk zijn als mensen naar huis gaan met het idee: “Hé, op die manier had ik het nog niet bekeken. Iedereen is dus welkom”,” aldus Langhendries.

Racistische nostalgie

In de media is de zwartepietenproblematiek dan weer wel een hot topic. Er gaan steeds meer stemmen op om de klassieke Zwarte Piet te restylen en hem af te helpen van zijn koloniale trekjes. Een van die stemmen is Heleen Debeuckelare, zelf met Afrikaanse roots en lid van Belgian Renaissance

België heeft haar koloniale verleden nog niet verwerkt

Belgian Renaissance wil een gezicht geven aan de Afrikaanse diasporajeugd en bewustzijn creëren in de maatschappij. Volgens Debeuckelare is Zwarte Piet slechts een van de vele voorbeelden dat België haar koloniale verleden nog steeds niet verwerkt heeft, juist door dat verleden te ontkennen.

Met Belgian Renaissance wil Debeuckelare mensen niet opleggen hoe ze hun feest moeten vieren, maar wel mensen wijzen op de racistische kanten die zogenaamde insiders misschien niet direct opmerken. Dat Zwarte Piet nu vaak distinctievere roetvegen heeft, noemt Debeuckelare “een belangrijke eerste stap”.

”Maar ook het kroeshaar, de karikaturale dikke lippen, de slavenoorbellen… moeten losgekoppeld worden van Zwarte Piet.” Dat veranderen is geen sinecure. Veel mensen reageren nog steeds heel defensief wanneer aan hun cultuur en tradities wordt geraakt.

“Maar ik snap die reactie niet,” zegt Debeuckelare. “Als er duidelijke stemmen opgaan dat dit racisme is, ook al is het een minderheidsstem of een buitenlandse reactie, dan is dat toch de moeite om het te overwegen? Bovendien: cultuur en tradities evolueren en hebben dat ook altijd gedaan.”

Cultuurbehoud

Voor de ene aeen aandenken aan wrede koloniale uitbuiting, voor de andere een onschuldig kinderfeest. Jonas Potemans, ondervoorzitter van Jong N-VA Leuven, nuanceert het racisme dat bij de hoogdag van 6 december komt kijken.

© creative commons

“We lijden bij momenten te veel aan politieke correctheid. Ik heb Zwarte Piet zelf nooit als racistisch ervaren en ben misschien ook te jong om er het koloniale verleden in te zien,” zegt de ondervoorzitter. “Bovendien denk ik dat er weinig mensen zijn die dat wel doen.”

Toch vindt hij dat er rekening moet worden gehouden met de gevoeligheden van elke cultuur. In een inclusieve samenleving is cohesie volgens de ondervoorzitter belangrijk en moet er een kader worden geschapen waar iedereen zich thuis in kan voelen. “Maar als wij ons volledig moeten aanpassen aan een minderheid, dan is de slinger te ver doorgeslagen.”

Kan de traditie dan niet evolueren, zoals het debat in Nederland voorstelt? “Dan rijst de vraag natuurlijk of het dan nog traditie is. Het authentieke moet wel aanwezig blijven,” aldus Potemans. “Waar je die grens trekt, is arbitrair.”