Professor Bernard Tilleman: 'Ben ik streng om streng te zijn? Nee'

Inleiding tot de Rechtswetenschappen is hét struikelblok voor beginnende rechtenstudenten, en toch vindt professor Tilleman het belangrijk om de moeilijkheidsgraad op hetzelfde niveau te houden. We ontmoetten hem in de faculty lounge van De Valk. 

Hij heeft niet altijd Rechten willen studeren. 'Ik twijfelde tussen diplomatieke wetenschappen en talen. Mijn leraar raadde me diplomatieke wetenschappen af en daarom startte ik aan mijn opleiding Rechten. Het leuke daaraan is dat je er alle kanten mee uit kan, zoals het onderwijs, maar ook de politiek, journalistiek of het bedrijfsleven.'

Na zijn rechtenstudies studeerde hij een jaar aan Harvard Law School, maar daar bleef het niet bij. Hij bracht daarna ook een jaar door in Duitsland. Nadien begon hij zijn advocatenstage bij een firma in Brussel. 'Het was een zeer interessante ervaring, maar ik miste finaal de mogelijkheid om een juridisch probleem tot het bot te mogen uitspitten.'

Koen Geens, professor aan de KU Leuven, overtuigde hem uiteindelijk om de universiteit te vervoegen. Het is echter niet zo evident om na een doctoraat benoemd te worden. 'Ik ben de KULAK nog iedere dag dankbaar voor mijn benoeming.'

U geeft les in zowel eerste als tweede fase. Is er eentje die er bovenuit springt? 
Bernard Tilleman: 'Ik vind dat je daar niet in moet kiezen. Het heeft zijn charme op ieder niveau. Ik heb het wel altijd bijzonder verrijkend gevonden om aan beginnende studenten de passie voor het recht over te dragen. De evolutie die studenten doormaken in de eerste jaren van hun opleiding vind ik indrukwekkend. Ik ben zeer blij daarvan deel te kunnen uitmaken.'

'Het is natuurlijk leuk bij beginnende studenten, maar je moet in het eerste jaar wel een lat leggen. Als we die lat niet leggen, dan bewijs je de student die naderhand struikelt in het parcours geen dienst.' 

'Juristen moeten de zwakkeren in de maatschappij verdedigen. Die hebben recht op een uitstekende bijstand. Als je kijkt naar de schitterende resultaten van Leuvense studenten in vergelijkende examens, doen ze het enorm goed en dat maakt ons fier. Daarvoor implementeren we zo'n systeem.'

'Ik ben absoluut voorstander van het monitoraat. We moeten heel goed voor onze eerstejaars zorgen. Anderzijds moeten we ook de student die goed is durven te belonen door bijvoorbeeld onze beste studenten te sturen naar universiteiten in Amerika of Canada. Is dat favoritisme? Nee.'

'Iedere leeftijd heeft zijn eigen uitdaging. Kan iedereen erdoor geraken? Nee, dat is een illusie en het zou ook niet goed zijn.  Een diploma van een richting met honderd procent slaagpercentage levert geen kansen op de arbeidsmarkt.'

'Het doel is dat er zoveel mogelijk slagen. Je doet er alles aan om zoveel mogelijk mensen mee aan boord te krijgen, maar de lat moet nu eenmaal gelegd worden. Veel mensen vragen dan ook: ben ik streng om streng te zijn? Het antwoord is nee.'

Hoe stelt u dan uw examens op? 
'Wil je echt toetsen op inzicht? Dan moet je ieder jaar andere vragen stellen omdat vragen door sociale media nu eenmaal heel snel circuleren. Het is niet gemakkelijk om nieuwe vragen te vinden, maar gelukkig heb ik een fantastisch team van gemotiveerde jonge onderzoekers die helpen.'

'Die onderzoekers helpen me ook bij andere momenten. Als je bijvoorbeeld een casus opstelt, weet je nooit hoe de studenten het zullen lezen. Daarom lossen vier medewerkers die niet betrokken waren bij de redactie van het examen het examen op.'

'Finaal moet je ook een concept kunnen uitleggen. Studenten vertellen me zo vaak dat ze dachten dat ze geen theorie moeten kennen, maar je hebt juist die combinatie van theorie en praktijk nodig.'

'Het is daarom ook belangrijk dat er proefexamens zijn. Geen take home waar ze hun examen maken met een cursus langs zich, maar echt in een reële setting. Dan zien de studenten of ze een tandje moeten bijsteken.'

'Die proefexamens zijn altijd een wake-upcall en het blijft heel belangrijk om daarin, samen met het monitoraat, te investeren. Onderwijs blijft de motor voor sociale vooruitgang.'

Merkt u een verschil in de studenten van vroeger ten opzichte van nu?
'Er is wel iets wat ik een beetje jammer vind en dat wellicht vroeger niet voorkwam. Als verantwoordelijke van de facultaire loopbaanbegeleiding kan ik met de hulp van het team jaarlijks een 350-tal studenten via vrijwillige zomerstages laten proeven van de juridische praktijk. Dat is belangrijk omdat studenten die niet uit een juridisch milieu komen, zo aan netwerking kunnen doen en met kennis van zaken een beroep kunnen kiezen.'

'Studenten krijgen ook stagemogelijkheden in het kader van de opleiding. Daarvoor wordt er speciaal een afspraak gemaakt. Sommigen studenten komen gewoon zonder verontschuldiging niet opdagen of gedragen zich op de stage niet zoals het hoort.' 

'Ik vind het dan ook belangrijk om de student er individueel op te wijzen. De juridische wereld is klein en je bent je eigen ruiten aan het ingooien.'

Heeft covid daar iets mee te maken?
'De studenten zijn anders. Ik denk dat het een moeilijke periode is geweest voor de mensen die begonnen zijn tijdens de covidpandemie. Het eerste jaar is het jaar waarin je sociaal contact moet hebben, ik heb bij mijn kinderen gezien hoe verschrikkelijk het is. Vandaar dat ik de lessen niet opneem. Ik wil dat ze naar de lessen gaan, niet voor mij maar voor elkaar.'

'Ik ben ook een beetje ouderwets geworden in de zin dat ik geen schermen meer wil in de aula. Deze generatie heeft een verslaving aan die toestellen. Wel is vereist dat studenten kunnen beschikken over een uitgeschreven en actuele cursus.'

'De uitgeverij van mijn inleidingscursus kwam ook onlangs met het idee dat AI een samenvatting kon genereren van de cursus. Studenten zouden dan enkel de AI samenvatting moeten leren. Ik heb dat geweigerd. Leren leren is zelfstandig kunnen onderscheiden wat hoofd- en bijzaak is. Je moet de essentie leren halen uit een groter geheel.'

Wat hoopt u dat studenten zich later nog van uw lessen herinneren?
'Ik hoop dat ik de studenten geholpen heb om de fundamenten te leggen van hun juridisch denken. Ook hoop ik dat ze na een intense inspanning om deze kennis te verwerven finaal met plezier terugblikken op de cursus.'