Chiplabo imec krijgt nieuwe CEO: 'Na 41 jaar hebben we eindelijk de killerapplicatie gevonden'

We spreken Patrick Vandenameele op de vijftiende verdieping van de imec-toren. De muur is van glas, het uitzicht royaal. Het is duidelijk: 41 jaar na zijn oprichting is imec Leuven ontgroeid. Het onderzoekscentrum brengt het kruim van de chipindustrie samen onder één dak. 

Dat zorgt voor vruchtbare kruisbestuiving, maar brengt ook spionagerisico's met zich mee. 'Het is niet de bedoeling dat hier informatie lekt naar een van de concurrenten', zegt CEO-elect Patrick Vandenameele. Losse papieren zal je hier dan ook niet zomaar zien rondslingeren op de bureaus. 

De transistoren die het onderzoekt, zijn veel kleiner dan de zandkorrels waaruit ze gemaakt zijn, maar de ambities van imec zijn groot. Het onderzoekscentrum profileert zich als chiplabo van de wereld. 106 nationaliteiten werken er, maar toch is de CEO-elect opnieuw een KU Leuven-alumnus – net als zijn drie voorgangers.

Of dat een bewuste keuze is? 'Absoluut niet', zegt CEO-elect Patrick Vandenameele stellig. 'Er werden integendeel veel externe kandidaten geëvalueerd en ons management is erg internationaal.' Vandenameele heeft bovendien zelf heel wat internationale ervaring. Hij woonde een tijdje aan de Amerikaanse West Coast en richtte drie start-ups op. Voor hij aangeduid werd als CEO, stuurde hij als operationeel directeur al de onderzoeksstrategie van imec aan.

Wat heeft u geleerd van uw verblijf aan de West Coast?
Patrick Vandenameele: 'Zien hoe het eraan toe gaat aan de West Coast is voor mij erg nuttig geweest om mijn horizon te verbreden. Daar zitten tenslotte heel wat bedrijven die er nu toe doen. Je voelt meteen dat er aan een ander tempo gewerkt wordt.'

'Zo was ik vroeger betrokken bij een kersverse start-up aan de West Coast. We hadden een meeting met de CEO en op het einde zeiden onze mensen dat ze eens goed zouden nadenken en volgende week zouden terugkomen met een update. Het laconieke antwoord van de CEO was: "Als jullie morgen geen voorstel hebben, dan ben ik eigenlijk niet geïnteresseerd."' 

U hebt zelf drie start-ups opgericht. Wilt u daar bij imec ook meer op inzetten? 
'Zeker en vast, maar daar zijn we eigenlijk al een tijdje mee bezig. We hebben ons eigen investeringsfonds opgericht en in eerste instantie zelf het grootste deel van het geld op tafel gelegd. Later zijn andere investeerders aangesloten.'

'Zo'n investeerder vinden, is niet evident. Je krijgt immers geen geld als je geen duidelijk zicht hebt op welk product je gaat maken. Maar imec is een onderzoekscentrum dat eigenlijk niets op grote schaal produceert. Ons product is kennis.'

'Om de meest courante toepassingen te produceren, heb je een capaciteit nodig die veel groter is dan die van imec. Bovendien is de kennis om te doen wat bijvoorbeeld TSMC, Samsung of Intel doen, van een andere soort dan wat nodig is voor het baanbrekend onderzoek dat wij doen.'

'Stel bijvoorbeeld dat we willen aantonen dat we de beste transistor ter wereld hebben gemaakt. Als we er duizend maken en er honderd blijken te werken, dan is dat super. Op grote schaal werkende chips produceren, is net het omgekeerde. Dan zet je miljoenen transistoren op één chip en als er één niet werkt, dan werkt je chip niet.' 

'Als we een idee hebben dat een product zou kunnen worden, zijn start-ups voor ons een instrument om dat te realiseren. We proberen dan het product met startkapitaal via een start-up op de markt te zetten in plaats van het door een grote industriële partner te laten ontwikkelen.'

Waar vindt u de innovatieve ideeën voor die nieuwe start-ups? 
 'Twee keer per jaar geven we onze mensen binnen imec de kans om goede ideeën te lanceren. Die ideeën worden dan gereviewd door onze beste wetenschappers, samen met mensen van het fonds die ervaring hebben in de markt. Daar komen zo'n drie tot vier start-ups per jaar uit voort.'

'We zien ook vaak externe, jonge bedrijven wiens product aansluit bij onze technologie. Ook voor hen is er een fonds ter ondersteuning. De drempel om daarvoor in aanmerking te komen, houden we zo laag mogelijk. We vragen dat er minstens twee mensen in het bedrijf zitten en dat er een prototype is. Samen met de KU Leuven hebben we trouwens ook al enkele start-ups opgericht.'

Hoe belangrijk is de KU Leuven voor imec? 
'Heel belangrijk. Als we de KU Leuven-alumni wegdenken, dan zijn we de helft van het bestuur kwijt. Een groot deel van ons fundamenteel onderzoek gebeurt samen met de KU Leuven en heel wat studenten doen hier hun masterthesis, doctoraat of lopen hier stage.' 

Er wordt fors geïnvesteerd in de halfgeleiderindustrie. Heeft imec ook uitbreidingsplannen in Leuven?
'Hier op de campus zijn we een nieuwe cleanroom (stofarme ruimte waar chips gemaakt worden, red.) aan het bouwen. In een eerste fase voorzien we tweeduizend vierkante meter. Later breiden we nogmaals uit met diezelfde oppervlakte. Die cleanroom is voorzien op de groei. Ook zijn we kantoorruimtes aan het bouwen met voldoende ruimte voor de komende tien jaar. We zitten dus nog wel voor afzienbare tijd goed.'

En internationaal?
'Recent hebben we een kantoor geopend in Duitsland. We hebben ook een kantoor in Cambridge, in Engeland, en we gaan een cleanroom bouwen in Spanje. Ook in de Verenigde Staten hebben we verschillende sites geopend. We werken er samen met MIT, University of Michigan, Purdue en Stanford. Die wereldwijde verankering maakt de samenwerking met de lokale partners en het aantrekken van toptalent ook gemakkelijker.'

Waar ligt het zwaartepunt in de chipindustrie?
'Chipfabricage is echt een wereldspel. Er zijn stukken van de productieketen waar andere regio's veel sterker in staan. Voor chipontwerp ligt het zwaartepunt duidelijk in Amerika. Taiwan is met TSMC (één van de belangrijkste chipfabrikanten ter wereld, red.) dan weer cruciaal voor de fabricage.' 

'Europa is op haar beurt heel sterk in de zogenaamde equipment and material-industrie voor halfgeleiders. Dat gaat onder meer over het ontwerpen van nieuwe toestellen om chips te maken, maar ook over beeldvorming. Je hebt goede waarnemingen nodig om te zien wat je hebt gedaan in je onderzoek. Dat is niet evident bij elektronica op nanometerschaal.'

'Iedereen heeft Europa nodig. Dat hebben we toch vooral te danken aan de tandem ASML-imec (het Nederlandse ASML produceert de meest moderne toestellen om chips mee te maken, red.). Wij kunnen door onze samenwerking werken met hun nieuwste toestellen nog voordat ze op de markt worden gebracht. In ruil daarvoor geven we hen feedback om die toestellen verder te verbeteren. Een win-win.' 

Medeoprichter van Intel Gordon Moore voorspelde dat het aantal transistoren exponentieel zou blijven groeien. Kan imec die voorspelling nog steeds waarmaken?
'Imec heeft een plan uitgetekend om de wet te volgen tot 2041. Maar de klassieke wet van Moore is niet meer. Je hebt steeds nieuwe materialen en technologieën nodig om de transistoren steeds kleiner te krijgen. Tegenwoordig moet je de wet dus herinterpreteren voor rekenkracht; die blijft wel doorstijgen.'

'Om dat te realiseren, combineert men nu eigenlijk de kracht van steeds meer transistoren. Het gevolg daarvan is dat je weliswaar meer rekenpower krijgt, maar ook meer echte power nodig hebt. Dat jaagt het energieverbruik de hoogte in en dat is geen houdbaar verhaal. Aan dit tempo hebben we tegen 2030 220 extra kerncentrales nodig, enkel om het AI-vermogenverbruik te ondersteunen.'

'Er is maar één manier om dat probleem op te lossen en dat is full stack innovatie. De hele keten aanpakken: de algoritmes, de chips en de materialen om ze te maken. Er is geen betere plaats in de wereld om dat te doen dan hier. Dat is een opportuniteit waar we gretig zijn opgesprongen. Het is net alsof nu, na 41 jaar imec, de killerapplicatie er echt is.'

Imec is een smeltkroes van bedrijven. Is er dan geen groot risico op spionage?
'Het klopt dat we heel veel gevoelige informatie verwerken. We werken met honderden partners die allemaal concurreren met elkaar. Daarom evalueren we jaarlijks onze aanpak rond gegevensbescherming. Dat wordt ook extern geaudit. Dus ja, we zijn heel intens met die risico's bezig.'

Voert imec ook onderzoek naar defensietoepassingen?
'Vroeger was er uitdrukkelijk een agenda om ons niet met onderzoek in defensie bezig te houden, maar dat is de laatste jaren serieus veranderd. Onze slogan is 'embracing a better life' en dat associeer je niet meteen met defensie. We zijn daarover in dialoog gegaan met ons personeel en hebben heel voorzichtig een comité opgezet dat alle voorstellen die bij ons binnenkomen, evalueert.'

'De politieke richting die nu wordt uitgezet vanuit de NAVO, Europa en Vlaanderen is duidelijk gekeerd. We krijgen heel wat overheidsfinanciering, wat wil zeggen dat het onze opdracht is om een onderzoekscentrum te zijn dat helpt om de agenda van Vlaanderen uit te voeren. Onderzoek in defensie hoort daar nu ook bij.'