'De verbale oorlog in de regering kan leid­en tot verkiez­ingen die niemand wil'

'Volgens mijn horloge is mijn body battery minder dan vijftig procent. Waarschijnlijk zijn dat de naweeën van de voorbije dagen', lacht Sammy Mahdi wanneer we hem vragen of hij afgelopen nacht acht uren slaap heeft kunnen halen. Niet onlogisch: de dag ervoor kwam de federale regering na weken onderhandelen tot een begrotingsakkoord.

Sinds 2022 is Sammy Mahdi partijvoorzitter van de cd&v, een post waar hij lang naar hunkerde: in 2019 sprak hij er in Veto zijn ambitie al voor uit, en twee keer deed hij dan ook mee aan de voorzittersverkiezingen bij cd&v. De tweede maal was het raak. 'De taak van een partijvoorzitter bestaat er niet alleen uit om iedere nacht te bellen met je vice­premier en te zeggen of de duim naar boven of naar beneden gaat', zegt hij cynisch. 'Je moet ook de volgende generatie kunnen inspireren.' 

Uw partij wou minstens 13 miljard besparen in het begrotingsakkoord. Bent u teleurgesteld dat het bij 9,2 is gebleven?  
Sammy Mahdi: 'Het is vergelijkbaar met een examen: wil je een tien of een zestien op twintig halen? Om nét geslaagd te zijn voor Europa, moet je aan tien miljard geraken. Als je het begrotingstekort wil terugdringen en de drieprocentnorm wilt halen, moet je véél meer besparen.'

'Als overheid hebben we meer dan vijf­honderd miljard euro schulden. Deze oefening van tien miljard heeft er dus niet voor gezorgd dat de overige schuld plots verdampt is. We moeten goed beseffen dat onze opdracht nog helemaal niet achter de rug is.'

Waarom is de regering zo laat aan de onderhandelingen begonnen?    
'Dat moet je niet aan mij vragen. Ik zou ook willen dat de politiek leert om anders te functioneren en op een andere manier te onderhandelen. De hele nacht door, tot zes uur 's morgens: ik zie daar het nut niet van in. Maar toch wordt het iedere keer weer gedaan.'

Gaat dat dan ooit veranderen?       
'Ik hoop dat er ooit iets aan die cultuur gewijzigd wordt. Niemand heeft het gevoel dat politici goed bezig zijn wanneer ze zo lang onderhandelen. Ook de partijen denken nu dat het een symptoom is van een demo­cratie – blijkbaar iets heel hardnekkigs.'

De voorzitters van de regeringspartijen pakken elk apart uit met hun verwezen­lijkingen, niemand verdedigt het globale akkoord. Ook u. Is dat niet een beetje kinderachtig?     
'Nee, dat vind ik volkomen normaal. Wanneer vijf partijen deel uitmaken van een regering, kopen die niet plots een lidkaart van de "partij Arizona". Je blijft strijden voor je eigen doelstellingen.'

Is een regering dan geen gezamenlijk project?     
'Jawel. Misschien zouden we dat project nog wel iets hoopvoller op de kaart mogen zetten, om een helder perspectief te bieden en aan een nieuwe generatie duidelijk te maken dat het leven er echt op vooruit zal gaan als we de juiste hervormingen doorvoeren.'

'Maar het is niet onlogisch dat partijen naar buiten komen met de punten die ze zelf hebben uitgedragen. In een democratie moet je kunnen aanvaarden dat bepaalde standpunten niet vanuit je eigen partij komen, omdat je nu eenmaal een consensus moet vinden.'

Draagt dat niet bij aan het beeld van politici die de hele tijd ruzie maken? In 2018 drukte u in Veto nog de hoop uit dat politici zich meer als collega's zouden gedragen. Is daar iets aan veranderd?     
'Discussiëren en sterk van mening verschillen, is niet verkeerd. Ik zou graag hebben dat men minder kibbelt over mensen en persoonlijkheden. We moeten dankbaar zijn dat we in een land leven waar we vreedzaam van mening mogen en kunnen verschillen, maar er wordt nog veel te vaak op de man gespeeld. Dat dient de democratie niet.'

De sfeer in de regering is vrij existentieel: bij de totstandkoming van een akkoord lijkt het er steeds op dat de regering bijna gaat vallen.     
'Ik stoor me daar ook aan. Bij Vooruit heeft men sinds januari al minstens vier keer gezegd dat ze bereid zijn om uit de regering te stappen. Heel trots verkondigen dat je klaar bent voor verkiezingen, dient geen enkel doel. Welke kiezer zit nu te wachten op politici die opnieuw een hele campagne houden en verkiezingsbeloftes maken?'

'Als regeringslid draag je een grote verant­woordelijkheid. Op een gegeven moment raakt dat dreigement van verkiezingen ook uitgehold. Iedereen wist bijvoorbeeld dat De Wever geen vijftig dagen meer nodig zou hebben om een akkoord te onderhandelen.'

Heeft u ooit gedacht dat de regering zou vallen?     
'Ik heb op een bepaald moment mijn zorg daarover wel geuit. Als iedereen zichzelf op de borst begint te kloppen, kan dat leiden tot een verkiezing die niemand wil. Helaas is dat wel waar de zware verbale oorlog toe kan leiden.'

Even iets anders. De rectoren willen graag het inschrijvingsgeld voor het hoger onderwijs optrekken. Vindt u dat een goed idee?     
'Nee. Voilà, soms kun je kort en bondig zijn. (lacht) Als partij hebben we daar ook meteen op gereageerd. We mogen trots zijn dat we in een land leven waarin universi­teiten en hogescholen financieel heel toegankelijk zijn. Er is niets dat tot meer sociale mobiliteit leidt dan hogere studies.'

Wat moeten de universiteiten dan doen? Uw regering bespaart op hoger onder­wijs, waardoor ze zich wel genoodzaakt voelen om voor zo'n verhoging te pleiten.     
'De Vlaamse regering heeft op heel veel sectoren moeten besparen: welzijn, werk, het socioculturele middenveld, enzovoort. Zuhal Demir heeft de keuze gemaakt zich op de universi­teiten te focussen, want extra besparingen opleggen aan het leerplichtonderwijs zou ook geen evidentie zijn.'

'Maar we hebben wel geprobeerd om de besparingen op de studiebeurzen bij te sturen: mantelzorgers en personen met een beperking mogen niet nog zwaarder gestraft worden door het systeem.'

Stel dat uw partij de minister van Onderwijs zou leveren, zou er dan meer in andere domeinen bespaard geweest? 
'Tuurlijk. Onze overheden geven bijvoor­beeld veel geld uit aan bedrijfssubsidies die niet altijd even zinvol zijn. Als christen­democraat zijn er twee zaken essentieel: zorg dragen voor elkaar en voor de volgende generatie. De twee grote departementen daarvoor zijn Onderwijs en Welzijn. Daar besparen we dus liever niet op, maar je kunt uiteraard niet minister van alle bevoegdheden spelen.'

'Wat de Vlaamse regering wel goed vastpakt, is kijken hoe hogescholen verder kunnen rationaliseren. Dat landschap is onover­zichtelijk geworden: er zijn nu zo'n 200 instel­lingen, waar de vraag is om naar 175 te gaan. Er moet efficiënt omgegaan worden met de beschikbare middelen, om te vermijden dat je in situaties terechtkomt waar er lineair bespaard wordt.'

Volgens KU Leuven-rector Severine Vermeire is er echt geen ruimte meer voor efficiëntiewinsten.       
'Daarom geef ik het voorbeeld van de versnippering van hogescholen. Waar alle instelling­en wel beter op kunnen inzetten, is het begeleiden van studenten naar de juiste richt­ingen en naar de arbeidsmarkt. We moeten durven om creatiever te kijken naar de rol die bedrijven daarin kunnen spelen.'

Onderwijseconoom Kristof De Witte zegt dat we onszelf als kenniseconomie enorm hard in de voet schieten door de besparingen. Bent u daar dan niet bezorgd om?     
'Kennis is inderdaad de belangrijkste bron van rijkdom die we hebben. De kwestie blijft om het verstand dat tussen onze oren zit ook te kunnen inzetten in een economie die groei kan genereren. Het is frustrerend om te zien dat veel van onze knappe koppen naar Silicon Valley trekken.'

'We leven in een hypergeglobaliseerde samenleving en jonge mensen denken dat als ze hun dromen willen waarmaken, ze aan de andere kant van de wereld moeten zijn. De farmaceutische sector in België is toon­aangevend, maar toch denken velen dat ze, bij wijze van spreken, bij Johnson & Johnson meer zullen bereiken dan bij Jansen & Jansen. We moeten die profielen overtuigen van de opportuniteiten die België zelf biedt.'

U werd voorzitter van cd&v met de belofte om opnieuw duidelijk te maken waar de partij voor staat. Is dat gelukt?
'Ik kan me niet meer herinneren wanneer onze partij voor het laatst het verwijt heeft gekregen mossel noch vis te zijn, terwijl dat vroeger elke dag in de krant te lezen was. Ik durf dus wel te zeggen dat we als partij aan scherpte hebben gewonnen.'

Misschien té scherp, luidt de kritiek. Die hoor je ook uit de hoeken van N-VA.     
'Als er nu één partij zo scherp is dat ze met een voet vooruit je beide enkels breekt, is het wel N-VA. Ik denk dat zij er moeilijk mee kunnen omgaan dat een andere partij hen tegenspreekt.'

'Als christendemocratische partij moet je combattief durven zijn. Niet door op de man te spelen, maar wel door te strijden voor je idealen. We zijn een partij waarin normen en waarden van belang zijn, en mensen ruimte moeten krijgen voor hun eigen invulling van zingeving.'

Is dat een boodschap die jongeren vandaag nog kan aanspreken?     
'Zeker. Eenzaamheid is een van de dodelijkste ziektes van jullie generatie geworden. Veel mensen lopen doelloos rond, op zoek naar de "waarom?" van het leven. Ook jongeren zijn opnieuw meer bezig met existentiële vragen en de zoektocht naar zingeving. Als christen­democraten kunnen we daar met het personalisme het beste antwoord op bieden.'

'Ik zal met plezier een oud christen­democratisch woord bovenhalen: we zijn rentmeester. Make rentmeester sexy again. Je moet leven om je eigen dromen te kunnen waarmaken, maar ook om de toekomst van een volgende generatie te verzekeren én niemand achter te laten in de samenleving.'

Kan cd&v daar vandaag voldoende antwoord op bieden?     
'Je moet je verhaal uiteraard kunnen vertellen op een eigentijdse manier. We hebben als partij nog een weg af te leggen om finaal te kunnen terugkeren naar een samenleving waar men meer verbonden is met elkaar.'

'Sociale media zijn het ideale instrument om de juiste mensen te kunnen bereiken. Ik moet toegeven dat ik af en toe met bewon­dering heb gekeken naar de manier waarop Charlie Kirk dat bij jongeren wist te doen, los van zijn boodschap: tentje plaatsen, stoeltje zetten.'

Hij pikte er wel de retorisch zwakkere tegenstanders uit die hij in een debat gemakkelijk onderuit kon halen. Enkel die fragmenten deelde hij in zijn video's. 
'Politici in het parlement doen juist hetzelfde, die selecteren ook hun beste stukjes om te delen op sociale media. Dat neem ik hen ook niet kwalijk. Wat ik bedoel bij Kirk, is dat zijn microfoon voor iedereen open stond.'

'Ik zie het ook als mijn eigen opdracht om dichter bij de studenten te staan. Door met iederéén te spreken kan ik uitleggen waar mijn maatschappijmodel voor staat en hoe we bepaalde problemen moeten aanpakken.'

U bent vaak te gast op studenten­debatten. Wat heeft u er als politicus aan om daar aanwezig te zijn? Die stemmen zullen het verschil toch niet maken.     
'Ik doe niets liever dan in een arena over politieke ideologieën te debatteren, en zo jongeren te inspireren en overtuigen. Uit elk debat leer je ook, en houd je de vinger aan de pols bij een nieuwe generatie.'

'Ik herinner me de schooldebatten een jaar of zes geleden, toen alle jongeren overtuigd waren van het sluiten van de kerncentrales. Enkele jaren later, in dezelfde scholen weliswaar, zegt een nieuwe generatie leer­lingen juist om de kerncentrales langer open te houden.'

Vaak moet u het wel opnemen tegen B-namen in zo'n panel.     
'Het klopt dat de grote kopstukken niet langer naar studentendebatten komen, wat ik heel jammer vind. Studenten hebben het recht om de voorzitters en de grote tenoren van een partij bezig te zien. Ik hoop dat jongeren daardoor geprikkeld worden, dat het goesting geeft om te participeren in het democratisch proces – op eender welke manier.'

'Vroeger zochten kopstukken elkaar daar echt op. De laatste die samen met mij die debatten deed, was Tom Van Grieken. Er is natuurlijk wel een wissel gebeurd binnen de partijen, al moet ik zeggen dat ik Bart De Wever daar nooit heb gezien. Georges-Louis Bouchez en ik zijn misschien de enige voorzitters die nog op studentendebatten aanwezig zijn, maar bij hem is het dan wel in het Frans.' (lacht)

U heeft Politieke Wetenschappen gestudeerd aan de VUB. Komt politiek in de praktijk overeen met wat er wordt voorgesteld in de opleiding?     
'Helemaal niet. Politieke Wetenschappen is zeker een boeiende richting om een brede kijk te krijgen op politieke ideologieën en hoe onze democratie werkt, maar de realiteit achter hoe het spel gespeeld wordt is heel anders.'

'Op de universiteit geloof je dat wanneer je de krant leest, je mee bent met de actualiteit. Maar de relatie tussen de pers en de politiek is veel ingewikkelder. Wat kranten schrijven, is vaak maar een deel van het verhaal. Zij moeten zich ook maar baseren op hun telefoon­tjes en politici die proberen om overal hun eigen waarheid in te steken.'

Zijn de ideologische verschillen tussen de partijvoorzitters echt zo groot als wordt voorgesteld?     
'Vaak worden de fundamentele verschillen in de media juist veel kleiner gemaakt. De pers heeft alleen oog voor het politieke spel, en dat is frustrerend. Niemand kijkt nog naar de reden achter het voorstel van een liberaal of een socialist, terwijl er gewoonweg ideolo­gische principes aan de basis liggen.'

'Er heerst vaak onbegrip voor het feit dat partijen heel sterk van mening verschillen, terwijl we gewoon wezenlijk anders denken. N-VA'ers zijn in se misantroop: er is een wantrouwen ten aanzien van de mens. Dat zegt De Wever trouwens zelf. Een christ­endemocraat is filantropisch, de sociaal-liberaal gelooft in het vooruitgan­gsoptimisme.'

'In de pers wordt er ook te sterk gefocust op de profilering naar kiezers toe, terwijl het juist broodnodig is om een duidelijke ideolo­gische koers te varen. Kiezers zijn wispel­turiger geworden, maar voor een partij is de basisideologie een houvast om problemen mee aan te pakken. Als je elke dag een nieuwe richting inslaat, kom je ongeloof­waardig over.'