'Iets als genocide labelen is een krach­tige oproep, maar dat mag het wetenschap­pe­lijke debat niet afsluiten'

Tijdens haar speech bij de opening van het academiejaar gebruikte rector Severine Vermeire het woord 'genocide' voor de gruwel in Gaza. Voordien gebruikte de KU Leuven die term niet in haar officiële communicatie.

Volgens historicus Georgi Verbeeck (KU Leuven), gespecialiseerd in de geschiedenis van Duitsland en Zuid-Afrika, mag zo'n publieke stellingname het debat over het begrip niet stopzetten. 'Het woord gebruiken is een krachtige morele oproep om iets aan de situatie te doen, maar er bestaat op dit ogenblik nog steeds geen volledige consensus over: niet onder historici en evenmin onder juristen.' 

Volgens een onafhankelijke onderzoekscommissie van de Verenigde Naties is het geweld in Gaza een genocide. Is de discussie over dat woord nu van tafel? 
Georgi Verbeeck: 'Over dat woord bestaat nooit een waarheid die in steen gebeiteld is. Of we iets een "genocide" noemen is altijd al onderwerp voor discussie geweest. Het duurt vooral een tijd voordat je tot die conclusie kan komen. Een genocide ver­onder­stelt namelijk een patroon en dat kan je vooral pas na de gebeurtenissen vastleggen.' 

'Het woord is een label geworden dat snel op mensenrechtenschendingen wordt geplakt, maar de definitie ervan gaat uit van erg strenge criteria, juist omdat ze gebaseerd is op de ervaring van de Holocaust.'

'Je moet kunnen aantonen dat de daders de intentie hebben om een volk – of een deel ervan – uit te roeien en dat hun slachtoffers geviseerd worden omdat ze deel uitmaken van een gemeenschap of groep. Dat is erg moeilijk. In Gaza vindt disproportioneel geweld plaats, maar ik blijf op mijn hoede over de bewijsbaarheid van een intentie om uit te roeien.'

Het woord heeft wel een sterke symbo­lische betekenis. Is die niet van tel?  
'Uiteraard geeft dat woord het geweld een bijkomende morele lading. Het gebruik er­van roept onvermijdelijk herinneringen op aan de Holocaust, de grootste genocide uit de moderne geschiedenis. Als je het daarmee vergelijkt, dan is dat een ferme stok achter de deur tegen Israël.'

'Maar het is nog maar de vraag of dat iets verandert aan de situatie ter plekke. De on­mense­lijkheid van het geweld in Gaza staat al buiten kijf. Ik vraag me af spreken over "genocide" dat niet vertroebelt. Ik begrijp de obsessie met het woord daarom niet. Volgens mij heeft die meer nadelen dan voordelen.' 

'Het debat is bovendien erg gepolitiseerd. De linkerzijde heeft de neiging zich solidair op te stellen met de Palestijnen en om over "genocide" te spreken, de rechterzijde is eerder pro-Israël. Dan wordt het debat vooral gevoerd op basis van ideologische voor­keuren.' 

Welk woord is dan zinvoller?  
'Het begrip van misdaden tegen de menselijkheid is ook na de Tweede Wereldoorlog ont­staan, maar in tegenstelling tot genocide vereist dat geen bewijs van intentie. Dat er grootschalig geweld plaatsvindt, is voldoende. Hetzelfde geldt voor "oorlogsmisdaden", "etnische zuivering", of "disproportioneel geweld". Dat zou de internationale gemeen­schap ook al tot actie moeten aanzetten.'

Volgens Petra De Sutter, rector van de UGent, staat het buiten kijf dat het om een genocide gaat. 'Een prof die beweert dat er geen genocide is in Gaza moet daarop aangesproken worden', zei ze tijdens een interview in De Morgen.    
'Die oproep vind ik bijzonder kwalijk. Ze suggereert dat de discussie over het woord nu afgesloten is, maar dat druist in tegen de academische vrijheid van onderzoekers. Je mag de gruwelijke feiten ter plekke niet ontkennen, dat zou erg dwaas zijn, maar weten­schappelijke discussies over definities moeten vrij gevoerd kunnen worden.' 

'Ik begrijp dat universiteiten over dat woord een standpunt innemen. Maar dat wekt de onterechte indruk dat er wetenschappelijke consensus over bestaat. Iets als een genocide labelen is een krachtige morele oproep, maar mag het wetenschappelijke debat hierover niet afsluiten.' 

Dit interview werd voor het bestand in Gaza afgenomen.