Nieuwe writer-in-residence Sholeh Rezazadeh: 'Als er één wereld is zonder grenzen, is het die van de literatuur'

De Iraanse Rezazadeh legde een heuse weg af om tot op dit punt te komen. In het hoger onderwijs studeerde ze Geneeskunde, maar dat was niet haar eigen keuze. Ze was daarom dan ook op elk vrij moment bezig met literatuur. 'In die richting leer je op korte tijd relatief veel informatie in je hoofd te proppen, zonder daarbij te zeuren. Dat heeft me bijvoorbeeld acht jaar geleden geholpen om snel Nederlands te leren.'

Haar aanstelling voelt op vele vlakken als een bekroning. 'Ik was heel blij en vereerd', vertelt ze. 'Omdat ik iets anders heb gestudeerd, is het voor mij interessant om vanuit een ander perspectief te kijken naar wat schrijven is.'

Die eigenzinnige aanpak zorgt in haar eigen oeuvre eveneens voor een eigenzinnige schrijfstijl, waarin Rezazadeh focust op haar zintuigen en dromen. 'Het is hoe ik schrijf zonder erover na te denken. Omdat we zo snel leven en eigenlijk slechts twee zintuigen per keer gebruiken – kijken en luisteren – wil ik daar ook aandacht op vestigen.’

Voor de schrijfster betekent haar positie als writer-in-residence een spannende carrièrestap, en voor de KU Leuven een kans om zich te tonen als diverse instelling door voor het eerst een buitenlandse auteur aan het woord te laten. ‘Het is een cliché, maar elke taal is ook een nieuwe wereld’, zegt Sholeh. ‘Hoe vaker je de deuren opent voor andere talen en landen, hoe meer nieuwe verhalen op je afkomen en hoe breder je kijk op de wereld zal zijn.’ 

U bent de eerste internationale writer-in-residence. Hoe voelt dat voor u?

'Als er maar één wereld is zonder grenzen, is het wel die van de literatuur. Hoe vaker ik als schrijfster die grenzen kan overbruggen, hoe blijer ik ervan word. Als ik terugdenk aan mijn eigen jeugd, las ik ook veel werken uit andere landen. Ik was nooit bezig met de afkomst van een schrijver, mijn focus lag op het verhaal. Dat is het mooiste element aan literatuur: als het een mooi verhaal is, herkent iedereen zich erin.'

Binnen uw functie zal u ook enkele evenementen organiseren in Leuven, die inspelen op affiniteit met dromen en de natuur. Wat kunnen we verwachten?

'Een groot deel van mijn motivatie komt rechtstreeks uit mijn dromen: soms schrijf ik letterlijk op wat ik gedroomd heb. Natuur speelt ook altijd een rol in mijn werk: niet als decor, maar als inspiratiebron. Volgens mij zijn jonge mensen veel bezig met natuur, vooral door het klimaat. Het lijkt me dus zeker interessant om het daar ook over te hebben.'

Hoe zal u proberen om die inspiratiebronnen concreet over te brengen?

'Eén van de voorstellen die ik deed, is om het zintuiglijke te activeren door studenten in het donker te laten schrijven. Vandaag de dag is het bijna nooit donker. Of het nu je telefoon is of straatlampen… De donkere ruimte moet die prikkels blokkeren. Ik laat alles nog open, want ik wil vooral dat studenten kunnen genieten en gebruik kunnen maken van het moment.'

Had u al een band met Leuven?

'Nee, eigenlijk niet. Ik kwam al vaak naar Vlaanderen voor lezingen, maar met Leuven specifiek had ik vooraf geen connectie. Nog niet althans.'

Hoe is uw aanstelling tot stand gekomen? 

'Ik moest erover nadenken, omdat ik niet zeker wist of het iets was dat ik wilde. Mijn eerste veronderstelling was dat ik een jaar lang in Leuven zou zitten. Dat wilde ik niet, omdat ik voor mijn lezingen best veel moet reizen en ik niet ergens kan vastzitten. We hebben vervolgens gesprekken gehad en nadien zag ik het als een mooie kans voor mijn carrière, maar ook als een mooie ervaring.'

'Er waren niet zoveel redenen om nee te zeggen, en in die zin zijn het allemaal ervaringen die ik kan gebruiken voor de toekomst. Ik mocht zelf niets met schrijven studeren, dus ik ben blij dat ik de mensen kan begeleiden die dat wél mogen doen. Ik ga er ook van uit dat iedereen die Creative Writing volgt er zit omdat hij zijn hart volgt, niet om geld te verdienen.'

Heeft u tips gevraagd aan uw voorgangers om die taak aan te pakken?

'Ik was benieuwd naar mijn voorgangers, want ik was een beetje nerveus wat mijn aanstelling allemaal inhield. Ik sprak ook af met Saskia (De Coster, writer-in-residence in 2021, red.), we hadden het onder andere over wat er van mij verwacht werd en hoeveel tijd ze in haar takenpakket moest steken. Mijn vragen waren niet heel gedetailleerd, maar ik wilde toch weten waar ik aan begon.'

De studenten die uw vak opnemen worden eerst onderworpen aan een selectieprocedure. Wat is uw antwoord op de kritiek dat het vak daarom niet voor iedereen toegankelijk is?

'Oh, dat wist ik niet. Nu voel ik me nog meer verantwoordelijk. (lacht) Uiteindelijk bestaat een eerlijke wereld niet. Niemand zou je mogen vertellen wat goed en slecht is, en of je goed genoeg bent of niet. Ik zou niet willen dat studenten aan zichzelf zouden twijfelen omdat ze niet door de selectie zijn geraakt. Je bepaalt altijd zelf of je goed genoeg bent.'

'Langs de andere kant is het goed om te weten dat er studenten in mijn lessen zullen zitten die écht motivatie hebben om beter te worden. Je hoort vaak van zij die niet tot het "schrijverswereldje" behoren, dat het makkelijk zou zijn wat we doen: “Iedereen kan toch een boek schrijven?" of "je kiest je uren zelf", met het daarbij horende beeld van de luie schrijver die een hele dag in zijn bed ligt.' 

'Veel mensen kunnen schrijvers en kunstenaars nog altijd niet serieus nemen, terwijl het voor mij een job is die ik elke dag doe. Zelfs als ik slaap, denk ik aan mijn verhaal. Ik kan het nooit loslaten. Het is hard werk, zonder dat je bovendien de zekerheid hebt of je boek zal uitgegeven worden, of het een succes zal worden en je deze maand zal rondkomen.' 

U schrijft in een andere taal dan die waarin u bent opgegroeid, het Perzisch. Wat neemt u daaruit mee naar uw lessen?

'Niet zo lang geleden nam ik samen met een groep Nederlandse leerkrachten deel aan een wetenschappelijk onderzoek rond de rol van fictie in het leren van taal. Ik zag meteen parallellen met mijn eigen ervaring. Ik ben natuurlijk begonnen met lessen, maar vanaf ik de basis onder de knie had en een beetje kon lezen, las ik de Nederlandse vertaling van romans die ik in het Perzisch had gelezen. Dat hielp.' 

'Ik denk dat ik die rol van fictie wel kan belichten in mijn lessen. Op een gegeven moment in het onderzoek had ik een gesprek met iemand die net begonnen was met Nederlands te leren. Ze had een hoofdstuk van mijn boek in groep gelezen. Ze wist de betekenis van elk woord niet helemaal, maar ze zei me dat ze het wel echt had gevoeld. Het motiveerde haar om dieper in te gaan op de taal en het nog eens opnieuw te lezen.'

'Wat ook voor mezelf werkte – en na acht jaar vind ik het nog steeds interessant – is hoe het schrijven in een andere taal andere dimensies opende voor me. Ik ontdekte andere lagen van mezelf in een andere taal. Dat kwam volgens mij omdat die nieuwe taal minder emotioneel was of minder ballast met zich meebracht, waardoor ik luchtiger met de woorden kon omspringen.'

Welke culturele verschillen zijn er volgens u tussen de drie landen waar u zich bevindt?

'België is niet per se meer ouderwets, maar wel klassieker dan Nederland. Hoe mensen praten, schrijven en met elkaar omgaan… Dat heeft mooie kanten: de taal klinkt mooier. Als ik Belgische boeken lees, heb ik steeds het gevoel dat het van een hoger niveau is. Het feit dat je "u" zegt tegen mij, zou in Nederland niet het geval zijn.'

'Het nadeel daaraan is, en dat lijkt misschien een beetje op Iran, dat die beleefdheid en dat respect kan leiden tot misverstanden tussen culturen. Maar ik heb geluk dat ik door mijn Iraanse achtergrond die klassiekere manier van communiceren beter kan plaatsen.'

Welke schrijfoefening zou u alvast aanraden aan elke student in Leuven?

'Het is heel erg cliché, weer, maar begin vooral met lezen. De mooie, oude klassiekers zijn echt basis. Zelfs klassiekers die je lang geleden las: daar zitten alle lessen al in.'