Hoe realistisch zijn de AI-praatjes van KU Leuven? 'Seve­rine Vermeire blijft steken in clichés'

'De universiteiten waren bij de eerste organisaties die zich bewust waren dat er zoiets bestond als AI-chatbots', zegt Dominique Deckmyn, technologiejournalist bij De Standaard. 'In de academische wereld hebben ze al langer over AI kunnen nadenken. Hun instrumentarium is dus gegroeid, de denkoefeningen zijn gebeurd.'

Al bijna twintig jaar lang houdt hij voor die krant de wekelijkse column 'De Technocraat' bij. Vandaag hoort het doorprikken van gladde AI-praatjes daar steeds meer bij. Daarnaast leert hij toekomstige journalisten over de gevaren van AI als lector aan de Thomas More-hogeschool. 

'Ik zou daarom zeggen dat de academische wereld minstens twee jaar voorsprong heeft op de bedrijfswereld in het denken rond AI', gaat Deckmyn verder, 'maar ook in het ontwikkelen van beleid errond.' 

Op de opening van het academiejaar aan de KU Leuven kreeg AI dan ook een prominente rol in de speech van rector Severine Vermei­re. Artificiële intelligentie wil ze gebruiken om vergaderingen 'boeiender' te maken, en repetitief werk over te nemen. En ze wil 'AI-bootcamps' inzetten om de universitaire gemeenschap AI-geletterd te maken. 

Welk gevoel kreeg u bij de speech van Severine Vermeire?
Dominique Deckmyn: 'Als men over AI spreekt, blijft men vaak in algemeenheden hangen, en dat vond ik ook hier het geval. Ze blijft steken bij een aantal clichés, bijvoorbeeld dat AI "saaie routinetaken" zou overnemen.'

'Begrijp ik het dan goed dat jobs interessanter zullen worden? Want dat is wel het mantra van bedrijven: enkel de routineuze opdrachten zullen worden geautomatiseerd, en wat je zelf wil blijven doen is de boeiende taak met meerwaarde.' 

'Ik word echter zeer wantrouwig wanneer de sloganeske taal van de Amerikaanse technologiereuzen wordt gepapegaaid. De eerste vraag blijft altijd welke taken je exact in gedachten hebt. Als het gaat over administratie, zou je je kunnen afvragen of die administratieve taken wel zin hebben. Als ChatGPT het kan doen, moet het dan wel echt gebeuren?'

'Als de rector effectief plannen heeft om bepaalde taken door AI te laten uitvoeren, moet ze eerst de specifieke pijnpunten van medewerkers aanpakken. Je creëert ook vertrouwen door te vragen welke opdrachten zij graag geautomatiseerd zien, en daar dan werk van maken. Je wil de kern van mensen hun activiteit niet afpakken.'

Bestaat daar geen risico op?
'Het kan ook zijn dat een taak die geautomatiseerd wordt, juist een noodzakelijk rustpunt is op een werkdag. Als werkgever mag je niet de indruk creëren dat mensen geen seconde met maar hun halve aandacht mogen werken.'

'Bedrijfsleiders in het algemeen – ook rectoren – moeten heel goed opletten met hun communicatie over AI. Ik hoor niet altijd duidelijk het besef dat AI iets is waar mensen dubbele gevoelens bij kunnen hebben of zich zelfs bedreigd door voelen.'

Severine Vermeire wil inzetten op 'AI-geletterdheid'. Is dat voor iedereen wenselijk?
'Dat denk ik wel. Leren over die technologie kan nooit kwaad. Maar mijn ervaring met die AI-workshops is dat ze zelden nuttig zijn. In het begin moet je mensen inderdaad over een drempel helpen, dat is waar. Je krijgt daar dan tips om een goede prompt te schrijven, maar ik denk dat dat anno 2025 een beetje achterhaald is.' 

'De vraag daarna is: is er druk om die tools te gebruiken? Meestal gaat het dan om Microsoft Copilot. Maar wat blijkt uit cijfers? Je bespaart daar hoogstens enkele minuten per week mee. Is dat mooi meegenomen? Absoluut, maar we moeten er ook niet teveel van verwachten.'

Ze wil ook dat vergaderingen 'boeiender' worden. Kan je dat klaarspelen met AI?
'Dat moet ze mij toch maar eens uitleggen. (lacht) Ik heb zelf nog nooit een vergadering boeiender weten te maken met AI. Mijn vaststelling is dat mensen daar meestal geen concreet plan voor hebben, en je dat eerder als een principeverklaring moet zien: "Wij zijn helemaal voor technologie, hoera!"'

'Natuurlijk, voor hetzelfde geld is dat helemaal niet het geval en heeft de universiteit een heel gedetailleerd plan waarover ze lang en uitdrukkelijk op de vloer heeft gepraat, en waar iedereen achter staat.' 

Hoe groot is die kans?
'Er wordt heel weinig over gepraat. Het gebeurt top-down, terwijl dit technologie is die mensen als bedreigend ervaren. Mensen lezen ook kranten en horen wat er gebeurt.'

Er hangen besparingen in de lucht aan de universiteit. Zal AI worden ingezet om die te compenseren?
'Door de opkomst van AI is er voor het eerst in dertig jaar een nieuwe technologie die voor echte productiviteitswinst kan zorgen. Dat wil zeggen: meer werk gedragen in dezelfde tijd. Als bedrijven beginnen over AI, hebben zij niet direct in gedachten om mensen te ontslaan. Maar de vraag is: wat gebeurt er wanneer we nog eens in een economisch dipje zitten?'

Een artikel in The Economist wees erop dat het middensegment van afgestudeerden AI het meeste zouden moeten vrezen.
'De onderzoeken daarover gaan verschillende richtingen uit. Een recente studie toonde juist aan dat er op dit moment geen impact is op de tewerkstelling. En moest die er toch zijn, is dat een gevolg van de huidige economische omstandigheden, eerder dan van AI.'

'De evolutie is ook nog maar twee jaar bezig, dus op dit moment is de impact in ieder geval klein. Het gaat ook over specifieke industriesegmenten, zoals softwareontwikkeling en vertalen.'

Dus de studenten hebben niet meteen veel te vrezen?
'Dat hangt af van welke studies je wilt geloven. Een mogelijke innovatie in chatbots zou zijn dat ze niet enkel je vragen beantwoorden, maar ook een opdracht kunnen uitvoeren. Dat heet Agentic AI, en dan spreek je echt wel over het vervangen van mensen. Die systemen kunnen een soort stappenplan uitwerken en dat volgen. Maar in de praktijk werkt dat in de meeste jobs nog niet goed.' 

'Maar over vijf jaar zouden die systemen er wel veel beter zijn. Zo'n Artificial General Intelligence (AGI) kan de meeste economisch interessante taken even goed, of zelfs beter uitvoeren dan een mens. Het doel van OpenAI is dat GPT-7 of -8 alles kan doen wat een mens op kantoor doet. Dat houden ze ook allesbehalve geheim.'

'Meta (het moederbedrijf van Facebook en Instagram, red.) zegt uitdrukkelijk dat ze artificiële intelligentie op het niveau van de mens wil ontwikkelen. Een systeem dat in quasi elk opzicht je meerdere is. Als dat een betaalbaar systeem is, kan ik me inbeelden dat sommige bazen dat verkiezen boven een menselijke medewerker.'