Nieuwe VLIR-voorzitter wil universiteiten positiever be­lichten: 'We moeten ons imago verbeteren'

'Ik zal wat meer in Brussel zijn', lacht Bernard Vanheusden, wanneer we hem vragen of zijn agenda er vanaf nu wat drukker zal uitzien. De jurist is bezig aan zijn tweede termijn als rector van de Universiteit Hasselt en neemt er nu ook het voorzitter­schap van de VLIR bij. Die functie wordt tweejaarlijks afgewisseld onder de Vlaamse rectoren: de voorbije twee jaren was het aan VUB-rector Jan Danckaert, en over twee jaar is het wellicht aan Herwig Leirs, rector van de UAntwerpen. 

De VLIR is het overlegorgaan van de Vlaamse universiteiten, en is voor het grote publiek vooral bekend om haar charters en maatschappelijke oproepen. Zo riep ze vorige maand nog samen met de Franstalige rectoren op om het EU-associatieakkoord met Israël op te schorten. Maar Vanheusden wil in zijn termijn meer focussen op de sterktes van de Vlaamse universiteiten, maakt hij duidelijk. 

'Het creëren van een maatschappelijk draagvlak is zeker een sterkte van de VLIR, maar soms worden we alleen maar geperci­pieerd als activistische organisatie', zegt Vanheusden. 'Het is belangrijk dat de univer­siteiten ook vanuit de inhoud gehoord worden. Het streven naar excellent onder­zoek en onderwijs is een van de bakermatten van onze maatschappij. Als je geen univer­siteiten hebt, bestaan instellingen zoals Imec ook gewoon niet. De basis van de kracht van de universiteiten mag en moet meer benadrukt worden.' 

Voor hem mogen universiteiten wat meer positief in het daglicht staan. 'Ik merk dat er soms wat negatieve uitlatingen zijn tegen­over universiteiten', zegt Vanheusden. 'Als er iets niet goed loopt, is het vaak de schuld van de universiteiten. Dat imago moeten we echt terug verbeteren.'

Op welke manier merkt u dat?
Bernard Vanheusden: 'Soms lijken de thema's waar de VLIR zich over uitspreekt gereduceerd tot Gaza of grensoverschrijdend gedrag. Dat zijn voor een deel thema's waar iedereen mee in aanraking komt, waardoor we de echte sterktes van de universiteit uit het oog verliezen.'

'Neem bijvoorbeeld grensoverschrijdend gedrag: dat is een issue in heel de maat­schappij, en dus ook in universiteiten. Soms lijkt het echter alsof dat de enige plaats is waarin ze voorkomen. We moeten werk maken van die thema's, maar ook meer communiceren over onze sterktes: hoeveel Europese projecten we wel niet binnenhalen of hoe goed de universiteiten het doen in de internationale rankings.'

'Het is daarmee waar onze mensen elke dag mee bezig zijn. We zijn niet elke dag bezig met Gaza en grensoverschrijdend gedrag, maar met het sterker maken van onze regio. Dat moeten we vooral onderbouwen. Wat is onze impact? Hoeveel spin-offs worden er gecreëerd? Hoeveel internationale middelen halen we naar Vlaanderen? Als je als regio geen sterke universiteit hebt, loop je dat geld gewoon mis.' 

In juli waarschuwden jullie voor de aanvallen op de academische vrijheid. Hoe wil u dat concreet aanpakken?
'Als we te weinig communiceren over wat we inhoudelijk doen, dan gaat de overheid onderzoek sterker sturen. Die evolutie bestaat al langer. We moeten universiteiten volop de vrijheid blijven geven om hen te laten onderzoeken wat zij vinden dat noodzakelijk is. Daarom moeten we meer communiceren over onze inhoud, op basis van cijfers. Er moet zeker nog gecommuni­ceerd worden over maatschappelijke thema's, maar ik denk dat de slinger een beetje is doorgeslagen.'

'Daarnaast wil ik meer proactief werken en bijvoorbeeld ministers en parlementsleden uitnodigen om samen op missie te gaan naar een land waar we mee samenwerken, of een land dat een voorbeeld is wat betreft goed onderwijs. Universiteiten dragen enorm veel bij aan ontwikkelingssamenwerking, maar dat komt zelden in de pers.'

De regering-De Wever wil bovendien tegen 2027 elk jaar 318 miljoen euro besparen op ontwikkelings­samenwerking.
'Het is onze rol om als universiteiten meer te tonen wat wij in landen in het Globale Zui­den gaan doen. Ik ben ervan overtuigd dat onderwijs een extreem belangrijke factor is om economische migratie, iets waar de maatschappij het vaak moeilijk mee heeft, tegen te gaan. Je kan muren bouwen en grenscontroles uitvoeren, maar als mensen daar een beter leven krijgen via goed onder­wijs, heeft dat veel meer effect. Dat perspec­tief moeten we meer naar buiten brengen.' 

Deze week besliste de federale regering om binnen de EU ervoor te pleiten om het associatieakkoord op te schorten, iets waar de VLIR al meermaals toe opriep. Zien jullie dat als een antwoord op jullie oproep?
'Ja, absoluut. We krijgen vaak tegenkanting en het heeft weer enkele maanden geduurd, maar onze oproep heeft zowel in België als op Europees niveau effect gehad. Natuurlijk verloopt het internationale toneel altijd traag. Dat we samen met de Franstalige rectoren de druk hebben opgevoerd, mét resultaat, kan je een beperkt succes noemen.'