Welke richting neemt de KU Leuven onder Severine Vermeire?

Dat Severine Vermeire de rectoverkiezingen won, was achteraf weinig verrassend. Ze kon zich gemakkelijk afzetten tegen de ploeg van Luc Sels, iets waar haar tegenkandidaten Tine Baelmans en Peter Lievens veel minder in slaagden. Haar campagne was ook veruit de professioneelste, met een uitgekiende communicatiestijl en een woord­voerder. Bovendien had ze twee duidelijke boodschappen: een frisse wind, en meer vertrouwen vanuit het rectoraat.

Wanneer de naam van Severine Vermeire valt, komt steeds dezelfde eigenschap terug: empathisch. Vriend en vijand erkennen dat de professor maag- en darmziekten een verbindende figuur is. Dat zegt ook Gert Van Assche, professor gastro-enterologie en hoofdarts in het UZ Leuven. Hij werkte jarenlang met haar samen in dezelfde onderzoeksgroep en in het ziekenhuis. 'Ze heeft een duidelijke visie, maar neemt daarin steeds de anderen mee. Ze steekt geen andere mensen voorbij.'

'Ze is een echte teamplayer', zegt Pieter Annaert, professor farmaceutische weten­schappen en departementshoofd aan dezelfde groep van Vermeire: Biomedische Wetenschappen. 'Ze heeft de universiteit goed leren kennen, ze weet hoe mensen moeten samenwerken, en ze weet dat het niet draait om me, myself and I', zegt een professor die dicht bij Severine Vermeire staat. 'Ze probeert niet alleen te luisteren, maar wil er ook naar handelen.' 

Vermeire gaat al even mee aan de KU Leuven. In 2005 werd ze professor aan de universiteit. Sindsdien werd ze nog departementshoofd, bestuurslid van het UZ Leuven en onderzoekscoördinator van haar groep. 'Als onderzoekscoördinator streefde ze ernaar om de visie van de verschillende departementsvoorzitters te horen, en bewaakte ze de cohesie', zegt Annaert. 

Aanspreekbare rector

Dat ze naast professor actief is als arts in Gasthuisberg, zorgt volgens velen voor extra sociale skills. 'Als arts is ze het duidelijk gewend om met iedereen te kunnen praten, en ze lijkt bovendien steeds aanspreekbaar', zegt Zeger Debyser, professor virologie (KU Leuven) en Leuvens N-VA-fractieleider. 

Het is voor het eerst sinds Mark Waer er in 2013 vertrok dat een arts haar intrede zal maken in het rectoraat. Geen onbelangrijk gegeven, benadrukt Jo Tollebeek. Hij buigt zich als academicus al jaren over de universiteitsgeschiedenis en volgt de KU Leuven als professor emeritus nog steeds op de voet. 

'Je ziet dat rectoren vaak hun universiteit besturen in overeenstemming met hun discipline. Zo legde Luc Sels als organisatiesocioloog de nadruk op de KU Leuven als organisatie. In de wereld van de geneeskunde, de discipline waar Vermeire uit voortkomt, is het persoonlijk contact met patiënten dan weer erg belangrijk. In die zin zal ze waarschijnlijk eerder een rector zijn die inspireert dan organiseert.'

'Zeker in een tijd waarin de wetenschappelijke waarden onder druk staan, heeft de universiteit nood aan een rector die de autoriteit van onderzoek verdedigt', vindt Tollebeek. 'Ik weet niet of ze in elke maatschappelijke discussie hoeft tussen te komen, maar ze moet wel de waarden van de universiteit uitdragen.' 

'Ze krijgt de kans een maatschappelijke rol op te nemen, maar ook om binnen de universiteit meer aanspreekbaar te zijn', zegt Debyser. 'Ik denk dat men wat af van wil van die kille bestuursstijl.' Hij ziet haar als rector daarom tussen Luc Sels en zijn voorganger Rik Torfs staan. 'Ze heeft het charisma van Torfs, maar het gevoel voor management van Sels.' 

Bovendien is geneeskunde een sterk gereguleerde discipline, wat Severine Vermeire volgens velen goed heeft voorbereid op het rectorschap. 'Bij het meeste onderzoek dat je als professor wil laten goedkeuren, moet je eerst langs de Ethische Commissie passeren, die zich daar in groot detail over buigt', legt professor virologie Johan Neyts (KU Leuven) uit. 'Daar is geen freewheeling mogelijk.' 

'Daarbovenop heeft een ziekenhuis een heel specifieke en sterk georganiseerde structuur. Ze is het gewend om in zo'n context te werken', zegt Neyts. 'Wat haar ook typeert is dat ze snel en naadloos schakelt tussen haar verschillende taken. Het ene moment is ze de arts die zeer begaan is met haar patiënten, dan weer de internationale topwetenschapper die een grote onderzoeksgroep leidt en dan weer bestuurder.'

Hij sprak tijdens de campagne al zijn steun uit voor Vermeire. 'Artsen moeten bovendien snel beslissingen nemen in kritieke omstandigheden', aldus Neyts. 'Dat is allicht voor een deel de basis van haar daadkrachtige ingesteldheid. In meetings analyseert ze de zaken snel, vat ze zonder te veel woorden de essentie samen en zorgt ze dat er zonder teveel palaver wijze beslissingen worden genomen.'

Frisse wind

In hoeverre kan de persoonlijkheid van een rector echter doorwegen in het beleid? In sterke mate, zegt Tollebeek. 'Dat Severine Vermeire een andere persoonlijkheid heeft dan Luc Sels, is voor iedereen wel duidelijk.' Tijdens de campagne maakte Vermeire dan ook de belofte een 'frisse wind' te doen waaien aan de universiteit, en ze claimde de status van 'kandidaat van de basis'. 'Het is goed geweest met dit beleid', zei ze fors in haar interview met Veto.

Zo gooide ze het thema van de hoge werkdruk op tafel, waar haar tegenkandidaten in mindere mate op focusten. 'Ze moest dan ook het gewicht van het vorige bestuur niet meezeulen, waardoor ze op een aantal topics duidelijk het verschil kon maken', zegt Maïka De Keyzer, professor geschiedenis en ABVV-fractievoorzitter. 'Zij moest zich niet houden aan wat het Gemeenschappelijk Bureau (het belangrijkste bestuursorgaan, red.) had beslist en kon gemakkelijker het gevoerde beleid herevalueren.'

Toch lijkt de soep niet zo heet opgediend te worden. 'Tijdens de campagne was het duidelijk dat ze veel minder op de hoogte was van het reilen en zeilen van de universiteit, bijvoorbeeld omtrent human resources. Als ze zich nu heel sterk zal laten beïnvloeden door de personeelsdienst en de algemeen beheerder (Wim Desmet, red.), blijft er van die frisse wind natuurlijk nog weinig over', zegt De Keyzer. 'Die mensen worden niet verkozen. Zij wel.' 

Ze is geen revolutionair, zegt ook Tollebeek. 'Er zal zeker continuïteit zijn, bijvoorbeeld in haar bestuursploeg door mensen zoals Tom Van Puyenbroeck en Stefaan Vaes aan te duiden, die ook al dicht bij Sels stonden. Ik denk dat iedereen wel tevreden kan zijn met deze uitslag. Vermeire schuift zaken naar voren die goed liggen bij de basis, maar zal de realisaties van de vorige ploeg ook niet afbreken.' 

Diepvriezer

De vraag is in welke mate Vermeire haar imago van verbindend en empathisch leider kan behouden in een dossier als de herindeling van het allocatiemodel. Sinds 2012 zit de verdeling van de onderwijs- en onderzoeksfinanciering tussen de verschillende groepen immers bevroren, maar Severine Vermeire maakte tijdens de campagne duidelijk dat ze die verdeling wil herzien en 'ontvriezen'.

'Ze is minder vertrouwd met de andere groepen: ze zal dus heel wat andere realiteiten tegenkomen', zegt Debyser. Het gaat om een ongelooflijk moeilijk dossier, benadrukt Tollebeek, waarbij Severine Vermeire op eieren zal moeten lopen. 'Koenraad Debackere (oud-algemeen beheerder, red.) zei altijd: "Als je aan een van die knopjes draait, stort de hele machine in elkaar. Laat ons daar van afblijven." Haar uitgangspunt is dat het geen correct systeem meer is, maar de belangen zijn bijna altijd tegengesteld.' 

Het herzien van het allocatiemodel moet dan ook eerder een proces zijn, waarbij kan bijgeschaafd worden, zegt Gert Van Assche. 'Het is ook niet iets wat ze in haar eerste honderd dagen wil realiseren.' 'Vergeet ook niet dat Severine Vermeire ervaring heeft in het voeren van zulke gevoelige gesprekken', stipt Pieter Annaert aan. 'Zo leidde ze de allocatiegesprekken binnen de groep Biomedische Wetenschappen en het UZ Leuven in goede banen.'

'De uitkomst van zo'n discussie hangt ook af van hoe je het aanpakt', zegt Tollebeek, 'en aan de hand van welke parameters je dat gaat doen. De faculteit Letteren heeft bijvoorbeeld veel kleine opleidingen die evengoed personeel nodig hebben. Hoe ga je daarmee om? Het zou ook niet goed zijn voor de universiteit als bepaalde faculteiten niet meer goed draaien.' 

'Dat er bezorgdheid is bij andere groepen is niet meer dan normaal', zegt Annaert. 'Ze zal moeten luisteren naar de collega's in andere groepen.' Heeft Severine Vermeire er dan enkel bij te verliezen? 'Ze zal afgerekend worden op hoe genuanceerd en empathisch ze die potentiële hervorming aanpakt', besluit Tollebeek. 'Niet elke faculteit zal kunnen krijgen wat ze verlangt, maar men zal kijken naar de wijze waarop dat hervormingsproces is verlopen – als de nieuwe rector zich herverkiesbaar zou stellen.'

INTERVIEW LUC SELS

Luc Sels zwaait af als rector: 'Beleid voeren is wel iets anders dan je te laten opjagen door gevoelens'