Kunst en wetenschap in dialoog met elk­aar: 'Beide groepen zijn pioniers van de verandering en van de revolutie'

In het hart van Leuven, verscholen achter de historische gevel van het Hollands College, speelt zich momenteel een bijzondere ontmoeting af tussen heden en verleden, weten­schap en kunst. De tentoonstelling Parallax is een krachtig voorbeeld van wat er mogelijk is wanneer de universiteit haar deuren opent voor artistieke reflectie over onderzoek, en kunstenaars de vrijheid krijgen om creatief aan de slag te gaan met academisch onder­zoek.

Sterrenwinden

De tentoonstelling maakt deel uit van de festiviteiten rond het zeshonderdjarig bestaan van de KU Leuven en is het resultaat van een langdurig proces, begeleid door Metaforum, de interdisciplinaire denktank van de KU Leuven. 

De naam Parallax verwijst naar een optisch fenomeen: de positie van een object lijkt te veranderen afhankelijk van het standpunt van de kijker. Dat idee, toegepast op herinneringen, vormt de rode draad doorheen het project. Verandert onze huidige positie in de tijd de manier waarop we terugdenken aan herinneringen? Hoe nemen we het verleden mee in het heden? De kunstenaars gingen aan de slag met die vragen. 

Zo realiseerde collectief Dani O'Dean (Sarah Hendrickx en Chloé Dierckx) een telescoop die beelden van sterrenwinden combineert met foto's van persoonlijke herinneringen. 'We willen de verwevenheid van het kleine menselijke en het grote universum uitbeelden. Onze herinneringen, maar ook die van onze ouders en grootouders, beïnvloeden ons nu en in de toekomst', zegt Hendrickx.

Herinnering als uitgangspunt

Parallax begon met het verzamelen van herinneringen. 'We wilden mensen die aan de KU Leuven studeerden of werkten uitnodigen om stil te staan bij hun eigen academische reis', vertelt curator Helene Daniëls. 'Dat kon een plek zijn, maar ook een professor, een gebouw, een boek – alles wat voor hen betekenisvol was.' Die herinneringen werden verzameld in een digitale galerij. De herinneringsgalerij telt momenteel meer dan tachtig bijdragen en staat nog steeds open voor aanvullingen, ook van studenten.

Die galerij werd het uitgangspunt voor de tentoonstelling. 'Via een open oproep werden kunstenaars gevraagd om een herinnering uit te kiezen en creatief te vertalen tot kunst­werk', legt curator Lien Verpoest uit. 'Uit 43 inzendingen selecteerden we 8 projecten.' 

Die werken zijn nu te bewonderen in het Hollands College, een plek die niet toevallig gekozen werd. Als barok erfgoedgebouw dat nu gebruikt wordt als tentoonstellingsruimte voor heden­daagse kunst, vormt het een symbolische brug tussen verleden en heden. 'De kunstenaars kozen bewust voor ruimtes waarin hun werk het beste tot hun recht zouden komen. Zo ontstond een natuurlijke symbiose', zegt curator Robin Lemmens.

Kunst(enaars) en wetenschap(pers)

Centraal in alle werken staat de interactie tussen kunst en wetenschap. 'Die relatie is iets wat veel besproken wordt zowel aan de KU Leuven als in het buitenland', verklaart Verpoest. 'Zowel wetenschappers als kunstenaars waren geïnteresseerd om de dialoog met elkaar aan te gaan. Beide groepen zijn pioniers van de verandering en van de revolutie.'

Lemmens voegt er nog aan toe dat kunstenaars het werk van wetenschappers als inspiratie voor hun werk kunnen gebruiken, maar dat ook wetenschappers kunnen leren van kunstenaars om vragen te stellen die iemand misschien nog nooit gesteld heeft, om op een andere manier kijken en af te stappen van hun onderzoeksstramien.

Ook collectief Dani O'Dean vindt de connectie tussen kunst en wetenschap een logische combinatie. Voor Hendrickx en Dierckx is het werk dan ook een manier om wetenschap vatbaar­der te maken. 'Ik denk dat het idee van de ruimte iets vrij onvatbaar is. In dit project koppelden we dat grootse van de ruimte aan persoonlijke, intieme relaties. Daardoor hopen we dat de wetenschap wat minder abstract wordt.'

Een kunstwerk uitgelicht

Een goed voorbeeld daarvan is het werk van de Iraanse kunstenaar Mahmoud Saleh Mohammadi, die zich liet inspireren door de figuur van Georges Lemaître – de Belgische priester en kosmoloog achter de oerknaltheorie. Mohammadis werk, gebaseerd op tapijtstructuren uit Noord-Iran, hangt in de kapel van het College. 'Die plek vond mijn werk', zegt Mohammadi. 'De stilte, het hout, de geur, de akoestiek – alles draagt bij tot de ervaring. De ruimte en het werk versmelten.'

De sculptuur van Mohammadi, vervaardigd uit traditionele Iraanse tapijten in plaats van uit marmer, verenigt het aardse met het verhevene. De vorm, een monumentale trechter­structuur, is geïnspireerd op de parallelleassenstelling, een wiskundig resultaat dat beschrijft hoe massa zich rond verschillende assen beweegt. Door die abstracte formule om te zetten in een tastbare vorm, verweeft de kunstenaar wetenschap met poëzie.

Religieus en alledaags

De sculptuur zweeft letterlijk boven het altaar van de kapel, wat het werk een uitge­sproken spirituele dimensie geeft. De T-vormige structuur doet denken aan het kruis van Jezus en roept daarmee sterke religieuze connotaties op. Die interdisciplinariteit maakt het werk bijzonder relevant.

Tegelijkertijd ziet Mohammadi in diezelfde trechtervorm een alledaags symbool van geven en ontvangen, als een eenvoudige frietzak, open en uitnodigend. In deze gelaagde beeld­taal ontstaat een synthese van wetenschap, spiritualiteit en interculturele betekenis. Het werk verkent, net als de stelling waarop het is gebaseerd, hoe een verschuiving in perspectief telkens nieuwe assen van interpretatie opent.

Mahmouds sculptuur, opgebouwd uit traditionele materialen, nodigt bezoekers uit om niet alleen te kijken, maar ook te voelen. 'In België willen mensen kunst aanraken, maar ze houden zich in', lacht hij. 'Mijn werk mag je aanraken. Dat contact maakt de beleving persoonlijker. Je gaat niet gewoon naar huis met een foto, maar met een gevoel, een herinnering.'