'Super Severine' of  'de basis': wie stuwt KU Leuven naar de toekomst?

'Doorheen de jaren is de Academische Raad te vaak geëvolueerd tot een afstempel­or­gaan.' Dat zei Bert Willems, een vertegen­woor­diger van het Administratief en Tech­nisch Personeel (ATP) van de universi­teit, tijdens de opening van het academiejaar. 

Volgens Willems is er meer tijd nodig voor 'grondige debatten over waar onze universi­teit naartoe gaat', onder andere op het vlak van onderwijs. Een nood die heel wat beleids­­voerders ervaren aan de universiteit, verduidelijkt hij aan Veto.

Ondertussen vindt de Studentenraad (Stura) onvoldoende studenten voor het aantal zitjes dat het heeft in de Onderwijsraad. Op de vijf zitjes van Stura, zitten voorlopig slechts twee studenten. Is 'de basis' dan wel goed ver­tegen­woordigd aan de KU Leuven, of kan rector Severine Vermeire de lakens naar zich toetrekken? De waarheid ligt in het midden.

Geen ruimte voor debat?

Willems was kritisch over de werking van de Academische Raad van de KU Leuven. Daar­in worden beslissingen genomen over uit­ge­werkte beleidsvoorstellen. Lidmaatschap is er onder andere voor de rector, de vice­rectoren, alle decanen en vertegenwoordig­ers van het personeel en de studenten. 'Een grote groep', geeft Willems toe. 'Je kan dus niet zeggen: hier is een thema, ga nu maar in debat. Dat moet je organiseren.' 

Daarvoor ligt een grote verantwoordelijkheid bij de rector, die de vergadering leidt. Maar ook de eerdere besprekingen in kleinere beleidsorganen zijn van cruciaal belang. 'De beslissingen die op de Academische Raad besproken worden, zijn vaak goed voor­bereid', zegt Chris Verslype, die er als decaan van de faculteit Geneeskunde zetelt. 

Daardoor bestaat een groot deel van de vergadering uit het goedkeuren van beleid waar­over al min of meer eensgezindheid bestaat. Wie als vertegenwoordiger invloed wil hebben op het beleid, moet daarom vóór de Aca­demische Raad in actie schieten, zegt Toon Robberecht, voormalig voorzitter van Stura (2022-2023). 'Nog voor een nota op de Academische Raad besproken wordt, is er in de regel veel discussie aan voorafgegaan.' 

Van bij de start

Belangrijk voor de studenten is de Onder­wijs­raad waar beleid wordt besproken over de mijlpaal, lesopnames en startersdagen. Stura heeft onder andere een zegje bij het samens­tellen van de agenda van die raad, waardoor de Algemene Vergadering van Stura een standpunt kan ontwikkelen in parallel met de discussies die (later) op de Onderwijsraad plaatsvinden.

Ook op de lagere niveaus van de universiteit hebben studenten een stem, zoals in de facul­teiten. 'Als onze studenten op het faculteitsbestuur zouden zeggen – "wij gaan niet akkoord" – dan hebben we gefaald, want we proberen hen steeds van bij het begin te betrekken', zegt Verslype. 

Normaal gezien kunnen de vertegenwoor­digers van het personeel en de studenten dus voor de Academische Raad hun stand­punt duidelijk maken. 'Als dat niet zo is, zullen die vertegenwoordigers de steun krijgen van de decanen om de beslissing uit te stellen', zegt Verslype. Een belangrijk detail: binnen enkele voorbereidende organen, zoals de Onder­wijs­raad, hebben de studenten meer vertegenwoordigers dan het personeel.

Wanted! Stuvers

Voor die zitjes moeten studenten verkozen worden door de Algemene Vergadering van Stura, maar daar knelt het schoentje. Van de vijf zetels van Stura in de Onderwijsraad, zijn er twee gevuld. 'Dat betekent niet dat er nu geen goede onderwijsvertegenwoordiging is', zegt Lotte Van Marcke, huidig voorzitter van Stura. 'Ook nu bereiden wij de Onderwijs­raad goed voor, met een gedragen standpunt vanuit onze Algemene Vergadering.' 

Toch heeft Van Marcke de ambitie om de vijf zitjes te vullen dankzij nieuwe verkiezingen in de komende weken. Ze wijst erop dat sommige kandidaten nog niet verkozen konden worden door herexamens en vakantieplannen. Stura werkt ook aan een meer structurele oplossing: met een nieuw 'stuverstatuut' wil Van Marcke de rol van studenten­vertegen­woordiger (stuver) aantrekkelijker maken.

Op andere niveaus, zoals de Academische Raad, is Stura wel volledig vertegen­woordigd. Sinds het rectorschap van Luc Sels (2017-2025) heeft de voorzitter van Stura ook een vast zitje in het Gemeenschappelijk Bureau van de universiteit. Daarin zet de rector met de vicerectoren en de Algemeen Beheerder (die instaat voor het logistieke, financiële en administratieve 'beheer') de beleidslijnen van de universiteit uit. 

'Daar zitten is een speciale vibe, omdat je er voor negentig procent van de tijd zwijgt', zegt Robberecht. 'Over onderzoeksbeleid moet je als studentenvertegenwoordiger echt niet tussen­komen.' Het komt er dus op aan scherp te zijn op de momenten die voor studenten belangrijk zijn. 

Ondertussen proberen studentenvertegen­woordigers ook op informele wijze om dossiers te beïnvloeden. Zo vindt voor de Academische Raad een officieus gesprek plaats tussen de rector en de studenten die erin zetelen. 'Ik heb dat altijd het belangrijkste overleg gevonden', zegt Robberecht.

Super Severine? 

De vraag blijft overigens hoe groot de invloed van beslissingen door de universiteit zich uit in het dagelijkse leven aan de KU Leuven. 'Individuele hoogleraren en instituten hebben altijd veel ruimte gehad om hun eigen beleid te maken', zegt Christiaan Engberts, van wie binnenkort een geschiedenis van de universiteit verschijnt. 'Als je een pure machtsbalans zou willen schetsten van de universiteit, mag je niet te veel nadruk leggen op de macht en invloed van enkele individuen.'

Heeft de rector in die carrousel aan raden dan geen grote beslissingsmacht? Vermeire wil 'de basis' vertegenwoordigen, maar is ook ambitieus. Voor haar plannen komt het erop aan om goed op de verschillende raden en werkgroepen te wegen.

Beleidsvoerders aan de universiteit hebben nauwelijks de mogelijkheid om strategische beslissingen op zichzelf te nemen, zegt Gerard Govers, voormalig vicerector voor de groep Wetenschap en Technologie (2017-2025). 'Om beslissingen te nemen heeft de rector in principe consensus nodig in het Gemeenschappelijk Bureau', zegt Govers. 

Toch kan ze die consensus beïnvloeden. Daar­voor is al een belangrijke stap gezet: aan het begin van de zomer stelde Severine Vermeire zeven kandidaat-vicerectoren voor aan de Academische Raad, die hen vervol­gens bekrachtigde. 'Een rector zoekt uiteraard kandidaten die zich kunnen vinden in het verkiezingsprogramma waarmee de rector verkozen werd', zegt Govers. De nieuwe beleidsploeg zal haar niet tegenwerken.

'Gedragen beleid'

De Academische Raad kan dat wel, vooral als de vertegenwoordigers en faculteiten zich te weinig betrokken voelen. Dan kunnen zij een voorstel wegstemmen. In 2017 kondigde toenmalig rector Luc Sels bijvoorbeeld een herindeling van het academiejaar aan. Decanen en vertegenwoordigers vielen naar eigen zeggen uit de lucht – het voorstel was volgens velen te weinig besproken en te ambitieus – en dus ging het niet geheel door. 

De Academische Raad besliste wel om de Onder­wijsraad een voorstel te laten uitwerken. Die zorgde niet voor een nieuwe kalender, maar werkte wel enkele andere onderdelen van het plan uit, zoals het mijlpaalsysteem en de startersdagen. 

Een rector heeft dus een grote invloed op de koers van de universiteit. Ze stelt een team van vicerectoren voor en zit het GeBu en de Academische Raad voor. Voor de uitwerking moet Vermeire vanaf de start rekening houden met de vertegenwoordigers. Op dat vlak was Van Marcke al eerder optimistisch in Veto: 'Ze is bereid goed te luisteren naar de studenten.' Ook Vermeire legt de lat hoog: ze belooft een 'gedragen beleid'.