20% beursstudenten verliest toelage bij overgang naar hoger onderwijs

In een conceptnota die Veto kon inkijken klaagt de cd&v-fractie van het Vlaams Parlement de verschillen aan tussen de schooltoeslag, voor financieel kwetsbare gezinnen in het secundair onderwijs, en de studietoelagen van het hoger onderwijs.

De voorwaarden om die toelagen te ontvangen verschillen, en dat heeft een duidelijke impact op wie er aanspraak op maakt. Bovendien wordt de schooltoeslag automatisch uitgekeerd via het groeipakket, terwijl de uitkering van de studietoelage in het hoger onderwijs soms maanden kan duren.

Verlies van recht op toelage

Bovenop het trage toekenningsproces verliezen veel beursstudenten het recht op een studietoelage wanneer ze van het secundair onderwijs naar het hoger onderwijs gaan. Voor het academiejaar 2019-2020 ging het om maar liefst 20% van de studenten die in het middelbaar wel een toelage kregen. Waarschijnlijk ligt het percentage nu nog hoger.

'Dat is gek', meent Vlaams parlementslid Brecht Warnez (cd&v). 'De kosten die gepaard gaan met het hoger onderwijs zijn immers veel hoger dan voor het secundair onderwijs. Het is onlogisch dat iemand plots geen recht meer zou hebben op een toelage omdat hij naar het hoger onderwijs gaat.'

Dubbel zoveel toelagen verloren

De laatste beschikbare cijfers over studietoelagen dateren al van het academiejaar 2019-2020. Toen verloren circa 2600 studenten hun toelage. Dat is een vijfde van de studenten die tijdens het middelbaar wel toelagen kregen. In het academiejaar 2018-2019 verloor 13% hun toelage.

Er zijn geen recentere cijfers omdat de schooltoeslag van het secundair onderwijs in 2019 werd hervormd. Die hervorming hield onder meer in dat de schooltoeslagen binnen het bredere groeipakket worden uitgekeerd, waar ook de kinderbijslag onder valt. Maar de kinderbijslag wordt niet door het departement Onderwijs, maar door Welzijn uitgekeerd. Door de hervorming bevinden de cijfers zich dus bij verschillende departementen.

Het is trouwens niet de eerste keer dat er binnen de Vlaamse regering discussie ontstaat over het groeipakket. Zo leidde het vorig jaar bijna tot een regeringscrisis toen de indexatie van het kindergeld op tafel lag. Ook nu raken cd&v en N-VA het niet onmiddelijk met elkaar eens.

Tot aan de hervorming van de schooltoeslag waren de voorwaarden voor het bekomen van schooltoeslagen en studietoelagen hetzelfde. Door de toelagen eenzijdig te hervormen, creëerde de Vlaamse Regering verschillende voorwaarden voor de studietoelage en de schooltoeslag.

Het aantal studenten dat geen recht meer heeft op een studietoelage maar wel recht had op de schooltoeslag verdubbelde bijna tussen het academiejaar 2018-2019 en 2019-2020 van circa 1400 studenten tot net iets meer dan 2600 studenten.

Inkomen anders berekend

Die verschillen reiken heel ver. Zo wordt de schooltoeslag bijvoorbeeld berekend op basis van het bruto-inkomen, terwijl voor de studietoelage enkel het netto-inkomen in rekening wordt gebracht.

Door te kijken naar het bruto-inkomen, komt de inkomensgrens voor mensen die recht hebben op een schooltoeslag hoger te liggen. Meer mensen maken daardoor aanspraak op zo'n toeslag. Wanneer enkel het netto-inkomen in rekening wordt gebracht zoals bij de studietoelagen, ligt het maximaal toegelaten inkomen lager. Daardoor vallen sommige gezinnen af die bij het gebruik van het bruto-inkomen wel op een toelage recht zouden hebben.

Voorwaarden verschillen verder

Anderzijds wordt alimentatie voor kinderen wel meegenomen in de berekening voor de studietoelage, maar niet voor de schooltoeslag. Dat heeft tot gevolg dat het berekende inkomen in het geval van studenten hoger kan liggen, waardoor de kans op een studietoelage opnieuw kleiner wordt.

Het recht op kinderalimentatie blijft echter doorlopen zolang de kinderen studeren en de ouder onderhoudsplichtig is. Het is dus vreemd dat er zo'n hard onderscheid tussen leerlingen en studenten wordt gemaakt.

Ook in de berekening van de gezinsgrootte of leefeenheid, die in beide gevallen gebeurt via een puntensysteem, zitten er verschillen. Hoe groter je gezin, hoe meer je mag verdienen zonder je recht op een toelage te verliezen. Die verschillende berekeningen zorgen opnieuw voor verschillende inkomensgrenzen en bijgevolg voor verschillende groepen die in aanmerking komen.

Maar het belangrijkste verschil zit misschien wel in het feit dat de schooltoeslag als deel van het groeipakket automatisch uitgekeerd wordt. Voor het hoger onderwijs is dat niet het geval, terwijl studenten ook recht hebben op kindergeld. Ook hier speelt de constructie van het groeipakket dus een bepalende rol in het verschil tussen de schooltoeslag en de studietoelage.

Stappen richting automatisering

Voor de studietoelage heeft de Vlaamse Regering ondertussen ook stappen gezet richting een automatisering van het toekenningsproces. Voorlopig blijft die automatisering echter halfslachtig. Studenten moeten nog steeds zelf actie ondernemen om hun dossier op te starten. Daarvoor moeten ze zich door een waslijst aan vragen worstelen over hun privésituatie.

Voor een (vaak jonge) student is dat geen gemakkelijke opgave. Dat geeft ook student Taal- en letterkunde Leander aan: 'Er kruipt extra tijd in die ik ook aan andere zaken had kunnen besteden.' Hij vindt het puntensysteem erg complex en de verwoording van de vragen totaal niet duidelijk. 'Ze kennen onze gezinssamenstelling, waarom kunnen ze dan niet zelf aangeven hoeveel punten ik heb?', vraagt Leander zich af.

Die bezorgdheden deelt de voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS), Julien De Wit: 'Het is inderdaad geen fijn proces. Niemand vindt het aangenaam om zich daardoor te worstelen. Bovendien is je privésituatie verplicht toelichten even met de billen bloot moeten gaan.' Volgens hem is er echter wel al administratieve vereenvoudiging doorgevoerd, wat hij toejuicht.

Lange wachttijd

Het ontbreken van een volledig automatische toekenning van de studietoelage heeft nog een bijkomende negatieve impact op de student. Het dossier dat die zelf mee heeft moeten vormgeven, moet achteraf alsnog worden gecontroleerd. Dat neemt bovenop de aanvraag extra tijd in beslag.

Studenten moeten soms bijzonder lang wachten vooraleer ze hun toelage effectief ontvangen. Op dit moment wachten nog steeds 15.000 studenten op de behandeling van hun dossier.

Eerstejaarsstudent Geneeskunde Mohammed deelt zijn ervaring over de soms lange wachttijden: 'Ik kreeg mijn studietoelage pas in november, terwijl ik de aanvraag al voltooid had in juli.' Hij moest in de tussentijd al zijn studiekosten zelf betalen. Dat is voor veel studenten allesbehalve vanzelfsprekend. 'Het spreekt voor zich dat ik mijn toelage liever veel eerder in handen had gehad', geeft Mohammed toe.

Ook de lange wachttijden voor studietoelagen zijn geen nieuwe informatie voor De Wit: 'Ik heb al van veel studenten gehoord dat die nog steeds wachten op hun geld.' De lange wachttijden creëren volgens hem enorm veel onzekerheid bij studenten. 'Er zijn studenten die hun aanvraag aan het begin van het academiejaar hebben ingediend, maar nog altijd geen bevestiging hebben ontvangen', vertelt De Wit.

Voorschot mogelijk

'Als reden voor de vertraagde toekenning worden studenten zelf soms met de vinger gewezen', zegt Warnez. Die beschuldiging is volgens hem onterecht: 'We zien voor het academiejaar 2021-2022 dat op 30 december al 94 procent van de aanvragen door studenten werd ingediend, terwijl slechts 60 procent werd toegekend.' De grootste reden voor de late toekenning is dus de trage verwerking van de aanvragen.

Studenten die wachten op hun studietoelage kunnen wel beroep doen op een voorschot vooraleer ze het volledige bedrag ontvangen. Volgens Michaël Devoldere, de woordvoerder van Ben Weyts, zouden die voorschotten ruim genoeg moeten zijn: 'We werken hiervoor samen met de Stuvo's van hogescholen en universiteiten.'

Maar voor De Wit volstaat dat excuus niet: 'Studenten die zo'n voorschot aanvragen maar nog geen toezegging gekregen hebben, blijven zo in het ongewisse. Als de aanvraag dan afgekeurd wordt, moet je dat voorschot terugbetalen. Kwetsbare gezinnen kunnen vaak niet onmiddellijk een paar honderd euro ophoesten, zeker als je meerdere kinderen hebt.'