Van 'Bombardiro Croco­dilo' tot 'Skibidi Toilet': brainrot-memes vero­veren het internet

 'Ik ben grote fan van het Indonesische "Tung tung tung Sahur"', vertelt student Michail (19) als we hem vragen naar zijn favoriete brainrot-personage. Zijn Instagram­account staat er vol van: 'Mijn favoriete video's stuur ik meteen door naar mijn vrienden. Zij doen hetzelfde en zo krijg je er op een dag veel te zien.' Video's van dertig tot zestig seconden met de hashtag brainrot veroveren sociale media als TikTok en Instagram. 

De bedoeling van de makers is om de zinloos­heid van de beelden tot het uiterste te drij­ven. Begeleid door Italiaanse rijm, die voor een groot deel van het internet niet verstaan­baar is maar wel goed klinkt, volgen de kijkers de avonturen van personages zoals Lirili Larila, een olifant met sandalen, of Frigo Camelo, een kruising van een kameel en een koelkast. Geef mij maar Ballerina Cappuccina', geeft studente Elise (20) aan. 'Ik ben eerder fan van Brr Brr Patapim, een neusaap die tegelijk een boom is', zegt student Max (20). 

'OG memes' 

Het fenomeen verovert de harten van Gen Z en Alfa zo sterk dat Oxford University Press het in 2024 uitriep tot woord van het jaar. Het beschreef de trend als het slechte gevoel dat je krijgt als je te lang naar zinloze beelden kijkt, die voornamelijk op het internet te vinden zijn. 

Maar met die definitie is Aidan Walker, internethistoricus en beheerder van de blog How to do things with memes, het niet eens. 'Oxford zegt dat brainrot je gevoel is na te veel TikToks, maar voor mij staat het voor een genre van video's die het doel hebben geen motief te bevatten. Omdat ze over niets gaan, doen ze je reflecteren over hoe online informatie tot stand komt, en hoe we die als samenleving consumeren.'

Professor in de taalkunde Bert Oben (KU Leuven) vergelijkt ze daarom met dad jokes: 'Ook die zijn niet grappig, maar dat is het net. Ze zijn zó flauw dat ze ons doen lachen, als een vorm van metahumor.' 

De video's worden massaal gedeeld en de reikwijdte ervan blijft toenemen. In een mum van tijd ontstonden al verschillende universums waaraan mememakers mogen bijdragen. Walker vertelt dat brainrot een erg internationale dimensie heeft: 'Er bestaan Franse, Duitse, Italiaanse en zelfs Indonesische varianten. Die vormen op het internet één groot brainrot-dorp.' 

De populaire Italiaanse variant dook op in het begin van 2025, maar bouwt voort op een veel rijkere traditie aan voorgaande memes. Volgens Walker is dat altijd al het geval geweest bij memecultuur: 'De beelden zijn als een collage: er wordt rijkelijk geplukt uit het verleden. John Pork, een menselijk varken, dook al op in 2018 en is nu een erg populair personage.' 

'Hoe meer memes je kent, hoe meer je elementen uit voorgaande hypes herkent en hoe grappiger ze worden', gaat Walker ver­der. Dat geldt zeker ook voor de studen­ten die Veto sprak: 'Oude memes, uit de jaren 2000, noemen wij OG brainrot (Original brainrot, red.)', vertelt Max. 

Maar waarom doen de memes het precies zo goed op sociale media? Dat is vrij on­dui­de­lijk, zegt Dorien Vanmeldert, sociale media-journalist bij VRT NWS. 'TikTok is weinig transparant over hoe een trend precies tot stand komt. Als veel gebruikers ze liken, delen of erop commenten, dan geeft dat een boost. We weten ook dat TikTok bepaalde hypes zelf stimuleert, maar hoe vaak dat gebeurt blijft een mysterie.' 

De trend heeft alvast alle kenmerken om viraal te gaan. Brainrot maakt goed gebruik van hashtags en de geluidseffecten trekken kijkers aan, beaamt Vanmeldert. 'En TikTok is altijd al een speeltuin geweest voor absurde onderwerpen.'

René Magritte

Achter de creatie van de beelden zit niet altijd een bekende maker. De YouTuber Alexey Gerasimov ging dan wel viraal met Skibidi Toilet, een animatie van toiletpotten met een hoofd, maar achter de meeste brainrot-beelden zitten anonieme internetgoeroes die daarvoor gebruik maken van Artificiële Intelligentie (AI).

'Omdat zoveel hergebruikt wordt en onduidelijk is wie wat heeft gemaakt, stelt AI ons idee in vraag dat we aan ieder beeld een maker moeten linken', zegt cultuurhistorica Kas Swerts (KU Leuven). 'Sinds de Renaissance koppelen we in Europa aan ieder werk een auteur of maker, maar voordien was dat niet het geval. Onze veronderstelling van het "genie" van de individuele maker verliest door AI aan terrein.' 

Volgens Walker gebruiken de makers AI omwille van verschillende redenen. De AI-software om beelden te maken is ten eerste vaak gratis of goedkoop te verkrijgen en heel gebruiksvriendelijk.

Maar ook het eindresultaat is belangrijk. Walker beschrijft het als een kritiek op het eigen medium. 'Wat door AI gemaakt wordt, is steeds minder van "echte beelden" te onderscheiden: deepfakes lijken bijvoorbeeld echt, maar zijn dat niet. De makers van brainrot zetten juist in op ongeloofwaardigheid en maken beelden die nooit echt zouden kunnen zijn, zoals een kameel met een frigo als buik. De memes zijn dus zo radicaal, dat ze een kritiek zijn op het gebruik van AI in het algemeen.' 

Vergelijk dat met het werk van René Magritte, zegt Swerts. 'Die plaatste de woorden "Ceci n'est pas une pipe" onder een schilderij van een pijp. Op dat moment won de fotografie, die zich als realistisch voordeed, sterk aan terrein. Ook de schilderkunst zou daarom realistischer moeten. Maar beiden werden getypeerd door beeldmanipulatie en keuzes, waardoor ze allebei niet zo objectief zijn als ze lijken. Door zijn werken zo absurd mogelijk te maken, kaartte Magritte dat fundamentele punt aan. Brainrot doet hetzelfde met onbetrouwbare AI: ongeloofwaardige beelden stellen het medium in vraag.' 

Niet alleen de software, ook het algoritme van Instagram en TikTok wordt geviseerd. 'Wat verspreid wordt op sociale media, is meestal niet intellectueel te noemen', zegt student Michail. 'Brainrot doet daar een schepje bovenop, de beelden zijn zo zinloos mogelijk. En dat zet je aan tot nadenken over wat je allemaal op je smartphone te zien krijgt.' 

Is brainrot kunst?

Voor Walker is het dan ook duidelijk: door de absurditeit, de gelaagdheid en de kritiek die de memes bevatten, is brainrot weldegelijk een vorm van kunst. 'De beelden maken je ervan bewust dat je steeds naar de wereld kijkt door een gekleurde lens en juist dat maakt ze zo rijk.' 

Dat beaamt ook Swerts. 'Iedere materiële vernieuwing zorgt voor nieuwe artistieke projecten.' Dat niet iedereen er meteen kunst in ziet, is niet problematisch. Swerts maakt de vergelijking met het dadaïsme van tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. 'Marcel Duchamp zei toen dat een omgekeerd urinoir kunst was. Toen zorgde dat voor weerwerk, maar vandaag is zijn werk miljoenen euro's waard.'

En neen: als brainrot kunst is, zijn niet alle memes automatisch meesterwerken. 'Net als bij elke culturele beweging of expressie bestaat brainrot ook uit veel bagger', zegt de cultuurhistorica. 'Veel makers denken er ongetwijfeld niet zo diep over na, sommigen willen gewoon een kikker op een fiets, zonder achterliggende kritiek. Maar enkele beelden spreken door hun vorm tot de verbeelding.'

De afwezigheid van een boodschap kan bovendien houvast bieden: 'Wie na 2000 is geboren, kende eerst de crisis van 2008. Er was de verkiezing van Trump, oorlog in Oekraïne en nu heerst een tarievenoorlog. Dan begrijp ik dat veel jongeren zeggen: "Laat het maar zitten", en op zoek gaan naar een eigen beeldtaal over niets', aldus Swerts. 

Door memes met elkaar te delen, behoren die jongeren bovendien tot hetzelfde sociale 'clubje' en diversiëren ze zich van volwassenen. Oben maakt de vergelijking met jongerentaal: 'Eens je als volwassen te weten komt wat het tienerwoord van het jaar is, wordt dat al lang niet meer door jongeren gebruikt. Op de hoogte zijn van de trend, is zo een toegangsticket tot een sociale groep.' 

Ryanair

Om die groep te bereiken, springen enkele grote merken mee op de internethype. Bedrijven zoals luchtvaartmaatschappij Ryanair en voetbalclub Borussia Dortmund zetten recent meerdere memes op hun kanalen met brainrot-personages in het vliegtuig of het stadion. 'Dat zijn voorbeelden van real-time marketing', zegt Francesco De Nittis, marketingmanager bij Human Centric Group.

Ryanair en Borussia Dortmund winnen fans door hun speelse memes. ©Tiktok, Instagram

'Al jaren gebruiken enkele slimme merken TikTok-trends om op vrij spontane wijze Gen Z en Alfa te bereiken. Dat geldt nu voor brainrot. Het universum en de personages ervan zijn een hype, en daar voegen zij in video's hun logo en producten aan toe. Die gaan gemakkelijk viraal zonder veel moeite. Al kan niet elk merk de strategie toepassen: je moet een speels karakter hebben en je moet al ingespeeld zijn op dit soort communicatie.'

En niet alleen marketingbedrijven springen op de kar. Bepaalde brainrot-beelden bevatten beelden van geweld, zoals over het Gazaconflict. Eens je wat door brainrot scrollt, kom je video's tegen van een krokodil die bommen dropt. 'Ik ben benieuwd naar wie er in dit geval achter zit, maar van iedere hype op sociale media maken makers met minder goede bedoelingen gebruik', zegt VRT-journalist Vanmeldert. 'Zo wordt de grens tussen humor, reclame of politieke beïnvloeding onduidelijk.' 

Mediawijsheid 

Dat is niet de enige kanttekening bij het verhaal: 'Je scrollt soms uren per dag door zinloze video's die je even doen lachen, maar zo ben je wel lang onproductief bezig', vertelt Max. 'En het zorgt wel degelijk voor een gevoel van brainfog: als ik in de ochtend te lang op mijn gsm heb gezeten, dan draag ik dat de hele dag mee.' 

De video's kluisteren dus heel wat jongeren aan hun smartphone, zonder dat ze erg educatief zijn. Experten geven aan dat het naïef zou zijn om sociale media voor hen te verbieden, zegt Vanmeldert. Dan zouden ze des te meer een aanlokkelijke verboden vrucht worden. 

Maar volgens de journalist zouden we jongeren meer moeten inlichten over hoe algo­ritmes werken, en hoe je als jongere met content op sociale media omgaat. 'Dat kan aan de universiteiten of hogescholen tijdens vakken die iedereen krijgt, zoals wijs­begeerte. Een onderdeel over mediawijsheid kan daar veel betekenen.' 

Ook Walker beaamt die mediawijsheid. 'De cultuur achter Instagram en TikTok is meer dan ooit aanwezig, en we kunnen dat niet terugdringen. We moeten er als samenleving mee leren leven.' Maar die bezorgdheid mag niet verblinden. 'We spreken vaak over Gen Z als een homogene groep, maar dat klopt niet', zegt De Nittis. 'Slechts een deel van de jongeren is bezig met memes. En sociale media bevatten ook leerrijke video's, bijvoorbeeld over AI.' 

Brainrot lijkt in ieder geval een blijver. 'Zolang het algoritme bestaat, zullen er zinloze memes blijven circuleren', besluit Michail. Want brainrot past zich voort­durend aan. De memes van nu zijn binnen een maand al minder relevant door nieuwe personages die op dit moment nog niet bestaan.