Nieuwe instituten versterken samenwerking tussen disciplines

Om handen en voeten te geven aan de pijler interdisciplinariteit in het beleidsplan van de KU Leuven, richtte rector Luc Sels KU Leuven Instituten op. Die instituten doen interdisciplinair onderzoek naar maatschappelijk relevante thema's.

De oprichting consolideert een reeds bestaande tendens in de academische wereld naar meer samenwerking tussen verschillende disciplines. Samen met het interdisciplinaire financieringskanaal ID-N (Interdisciplinaire Netwerken) en interdisciplinaire doctoraten vormen de Instituten de ruggengraat van de interdisciplinaire pijler van de KU Leuven.

Afgelopen maand zijn er twee instituten bijgekomen aan de KU Leuven. LUSI is de afkorting van Leuven Urban Society Institute. Dit instituut verzamelt onderzoekers uit diverse disciplines met als doel de stedelijke samenleving in al haar facetten te bestuderen.

DigiSoc staat voor KU Leuven Digital Society Institute en is de andere nieuwkomer deze maand. De werking is hetzelfde als de andere instituten, maar de aandacht gaat bij hen uit naar de digitalisering van de maatschappij en alles wat daarmee verband heeft.

LUSI

Om een instituut op te richten moet een medewerker van de KU Leuven een aanvraag indienen die uiteindelijk goedgekeurd moet worden door het GeBu (het centrale beleidsorgaan van de universiteit, red.). 'KU Leuven Instituut' is een beschermde titel en kan dus niet zomaar elke afdeling of onderzoeksgroep worden.

Professor Ben Derudder overleefde de kritische toets van het GeBu en zo werd LUSI geboren. Derudder vond het oprichten van het instituut belangrijk voor de huidige tijd: 'De wereld verstedelijkt in hoog tempo'.

Dat is echter niet de enige reden dat hij LUSI belangrijk vindt. 'Maatschappelijke uitdagingen bekijken we tegenwoordig meer door een stedelijke bril en steden nemen een steeds prominentere rol in in de wereld', zegt Derudder. Denk bijvoorbeeld aan hoe steden zelf de handen ineen sloegen nadat ex-president van de VS Donald Trump zich terugtrok uit het Klimaatakkoord van Parijs.

Steden zijn eindeloos complex en onderzoek hiernaar kan niet met een enkele discipline. 'In principe is geen enkele discipline uitgesloten', verklaart Derudder. De intentie is om samen met andere vakgebieden onderzoek te doen, samen te publiceren en thesissen te begeleiden.

Vooralsnog zijn er geen vastgelegde onderzoeksonderwerpen. Deze zal Derudder in teamverband formuleren waarbij iedereen inbreng kan leveren. Een voorbeeld kan onderzoek zijn dat de geneeskundefaculteit levert bij sportevenementen in de stad zoals de Antwerp 10 miles. Derudder geeft aan dat 'de vraag wat dit soort evenementen te betekenen hebben het louter sportieve overstijgt'. Het heeft ook een maatschappelijke dimensie.

DigiSoc

Het instituut dat draait om de digitalisering van de samenleving wordt aangejaagd door hoofddocent Bieke Zaman en onderzoeksmanager David Geerts. Over het doel zijn de oprichters helder: 'Met het instituut werken we aan een positieve digitale toekomst door (nieuwe) interacties tussen mensen en digitale technologieën te onderzoeken, te ontwerpen en te ontwikkelen, en hier ook kritisch over te reflecteren.'

Voor degenen die de afgelopen decennia onder een steen hebben geleefd: de wereld digitaliseert in snel tempo. 'De noodzaak om digitale technologieën te gebruiken is significant toegenomen en we willen dat niemand de steeds sneller rijdende trein van digitalisering mist,' verklaart Geerts. Zaman vult aan dat 'technologische oplossingen nogal eens in botsing komen met fundamentele waarden zoals privacy en duurzaamheid'.

Dit vraagt om ethische en interdisciplinaire reflectie. De filosoof kan zich bijvoorbeeld buigen over welke ethische implicaties een bepaalde technologie heeft, terwijl de ingenieur dit meeneemt in het ontwerp van de technologie.

In de samenwerking staan vragen naar het effect van digitalisering, verantwoord ontwerp en kritische reflectie centraal. 'Om die samenwerking vorm te geven hebben we een systeem uitgewerkt van werkgroepen die rond verschillende domeinen werken zoals onder andere gezondheid en welzijn, media en cultuur of democratie en burgerbetrokkenheid', stellen Zaman en Geerts.