Gen Z eist verandering: 'Protesteren heeft wel degelijk nut'

Van Madagaskar tot Nepal, van Marokko tot Peru. Wereldwijd komen jongeren op straat om op te staan tegen corruptie, vriendjespolitiek en besteding van politieke middelen. 'Het statement dat jongeren niet politiek betrokken zijn klopt niet', zegt Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Domino-effect

Marokkaanse voetbalstadions die meer financiële overheidssteun krijgen dan ziekenhuizen, het verbod op sociale mediaplatformen in Nepal, presidentieel wanbeleid in Madagaskar, het is slechts een greep uit de motivaties voor de actuele jongerenprotesten. 'De uitdagingen in de wereld zijn groot, je ziet dat de aanpak van beleidsmakers jongeren frustreert', aldus Leen d'Haenens, professor communicatiewetenschappen aan de KU Leuven. 

Gen Z wordt vaak in één adem genoemd met deze protesten, verwijzend naar de vele jongeren die op de barricade gaan staan. Is er sprake van een wederzijdse beïnvloeding tussen de jongeren? d'Haenens vermoedt van wel. 'Ze zien bij elkaar het effect van protest en denken: "Ik moet ook mijn stem laten horen!" Daarnaast is er ook het solidaire aspect en de problemen die ze met elkaar delen.'

Ook Jaquelien Van Stekelenburg wijst voorzichtig op een mogelijke wisselwerking. 'Een direct causaal verband tussen deze protesten is moeilijk aan te tonen. We zien wel dat ze elkaar inspireren. De positieve resultaten van het protest in Tunesië werden snel opgepikt door Marokkaanse jongeren, en ook symbolen, zoals de vuist, worden overgenomen.' 

Sociale media

Dat zoveel Gen Z'ers zich engageren om te protesteren is onder meer te danken aan sociale media. Zo staat de teller van Instagramaccount GENZ212, dat achter de protesten in Marokko zit, al op 221.000 volgers. 'Sociale media is een geweldig instrument om razendsnel en goedkoop grote groepen te bereiken', aldus van Stekelenburg. 'Het maakt het mogelijk om bottom-up protesten te organiseren. Er zit dus vaak geen organisatie achter.' 

Ook d'Haenens ziet een groot nut in het gebruiken van sociale media als spreekbuis, zowel om op te roepen tot protest als het informeren van mensen wereldwijd. 'Er is een internationale, globale cultuur gaande. Er worden bepaalde boodschappen via sociale media gedeeld met de rest van de wereld met het Engels als lingua franca. Ik denk dat die platformen dus echt van cruciaal belang zijn voor het verspreiden van informatie en problemen.'

Toch moet er volgens d'Haenens daarbuiten ook voldoende draagvlak zijn. 'De mobilisatiekracht komt door sociale media, maar er moet een offline brug gevormd worden. Online alleen lijkt me niet voldoende, de effectiviteit zit hem juist in de samenhang tussen beide.' Ook de uiteindelijke vereniging tussen jongeren en andere groepen is voor d'Haenens cruciaal om een doel te behalen.

Gezamenlijke cultuur

Gebruik maken van sociale media bij protest is geen nieuw gegeven. In 2019 en 2020 deed men hetzelfde in Hong Kong. 'Sociale media werd er gebruikt om mensen te mobiliseren en zich te wapenen tegen de repressie. Er gingen filmpjes rond over hoe je een gasmasker kon maken, hoe je je moest wapenen tegen traangas, maar ook allerlei liederen en muziek werden verspreid. Zo werd er een gezamenlijke cultuur gevormd', zegt Van Stekelenburg.

In september zorgden de Gen Z-protesten in Nepal voor de val van de regering. Ook de Marokkaanse premier Akhannouch liet weten open te staan voor dialoog. 'Protesteren heeft wel degelijk nut', beaamt van Stekelenburg. 'Je kunt niet zeggen dat ieder protest leidt tot verandering, maar bij de pakken blijven zitten is ook geen optie.'