Hoe (on)overbrug­baar is de kloof tus­sen Vermeire en Bael­mans? 'Alles hangt af van de houding van Peter Lievens'

Dinsdagavond raakte bekend dat Severine Vermeire en Tine Baelmans doorgaan naar de tweede ronde van de rector­verkiezingen. Vermeire nam tijdens de verkie­zingen een positie als uitdager in, terwijl Baelmans de hele campagne gewrongen zat naast afvaller Peter Lievens als vertegenwoordigers van het huidige bestuur. 

Dat de twee vicerectoren ook nog eens uit dezelfde wetenschapsgroep kwamen en qua visie op de universiteit niet zo ver uiteen liggen, bemoeilijkte de mate waarin ze zich ten opzichte van elkaar konden onderscheiden. 

Dat liet zijn sporen na: waar eerste rondes – zeker met meer dan twee kandidaten – doorgaans nipt zijn, is er nu een afgetekend verschil tussen de leider en de achtervolger. Vermeire haalt net geen 45 procent. Baelmans moet het met meer dan een derde van de stemmen minder doen en scoort slechts 28 procent. 

De uitslag doet wat denken aan die van 2009 waarin Mark Waer – ook arts – het won van Koen Geens. Waer behaalde 46 procent van de stemmen in de eerste ronde, Geens 28. In de tweede ronde kwam de jurist wel nog dichterbij, maar het verschil tussen beiden bedroeg uiteindelijk toch zo'n honderd stemmen van de 1258. Is de uitslag van deze verkiezingen dan al beslist? 'Baelmans staat voor een uphill battle', zegt professor Stefaan Fiers, hoofd van de onderzoeksgroep Verkiezingen en Democratie aan de KU Leuven.

Op de studentenstem na beginnen beide kandidaten met een wit blad aan de tweede ronde. Kan het resultaat er dan ook helemaal anders uitzien? 
Stefaan Fiers: 'Dat kan en is afhankelijk van twee factoren: wat zal de houding zijn van Peter Lievens in het vervolg van de campagne en wat was de motivatie om voor Lievens te stemmen. In de Franse presi­dents­verkiezingen – die qua systeem wat gelijkaardig zijn aan onze rectorverkiezingen – zie je bijvoorbeeld dat wanneer twee kandi­daten uit dezelfde ideologische strekking komen, de afvaller zijn kiezers oproept om de stemmen aan iemand anders te geven.'

'Baelmans en Lievens komen beiden uit dezelfde wetenschapsgroep, zijn allebei vicerector en hun programma's vertonen gelijkenissen. Indien Peter Lievens zijn kiezers oproept om op Tine Baelmans te stemmen zou dat de balans echt in de andere richting kunnen doen hellen. Daarnaast is het belangrijk om te weten waarom kiezers in de eerste ronde op Lievens stemden.'

'Vinden ze die redenen ook terug in een van de andere kandidaten? Als het mensen zijn die het belangrijk vinden dat een kandidaat uit Wetenschap en Technologie het haalt, of iemand van de huidige beleidsploeg, dan gaan die stemmen misschien naar Tine Baelmans. Kozen zij voor een radicale herindeling van het academiejaar of een uitgesproken keuze voor basisfinanciering, dan valt die motivatie voor een deel weg en moeten zij zich heroriënteren.'

De gelijkenissen kunnen nu een voordeel vormen voor Baelmans. Speelden die de twee parten tijdens de eerste ronde?  
'Het stond in de sterren geschreven dat zij elkaar stemmen gingen kosten. De enige vraag was wie van hen beiden het zou halen. Vooral het genderelement vormde een wezen­lijk verschil in profiel tussen hen twee. In die zin heeft de KU Leuven nu duidelijk gestemd voor een eerste vrouwelijke rector. Dat is op zich een goede zaak voor de universiteit, want dat kon niet blijven duren.'

'Vermeire had het meest uitgesproken profiel van de drie, dus het is geen verrassing dat zij als koploper uit de eerste ronde komt. Al is het verschil wel groter dan ik op voorhand had ingeschat.'

Mensen kiezen graag voor een winnaar. Heeft Vermeire daardoor een extra bonus in de tweede ronde? 
'Ja, dat is het zogenaamde bandwagon-effect. Wanneer iemand het goed doet, gaan mensen hun karretje daar aansluiten. Hier is het verschil tussen wie in pole position ligt en de tweede bovendien dusdanig groot dat het effect misschien nog harder speelt.'