ANALYSE INCLUSIEVE GENEESKUNDE

Waar is de diversiteit in handboeken geneeskunde?

Dacryocystitis en dacryoadenitis.

Al enkele jaren woedt het debat over het gebrek aan diversiteit in handboeken en lesmateriaal geneeskunde. Enkele initiatieven brengen daar langzaamaan verandering in, maar er is nog een lange weg te gaan.

Gepubliceerd

Wist je dat acne bij mensen met een donkere huidskleur sneller een litteken vormt dan bij witte mensen? Of dat blauwverkleuring bij zuurstoftekort minder goed zichtbaar is bij zwarte mensen? Waarschijnlijk niet, en dat zal ook nieuws zijn voor studenten Geneeskunde en zelfs werkzame artsen.

Volgens Fatou Touré, huisarts in Anderlecht, is er dan ook een gebrek aan kennis bij Belgische artsen over hoe bepaalde ziektesymptomen zich uiten op een donkere huidskleur. 'Patiënten met een Afrikaanse afkomst krijgen bijvoorbeeld minder snel pijnstillers, pas later een diagnose of zelfs de foute diagnose, omdat ze niet serieus genomen worden of omdat artsen niet de juiste kennis hebben', zegt Touré. 'Mijn collega's vragen mij vaak om advies over patiënten met een donkere huidskleur.' Ze is lid van Etnozorg, een werkgroep die recent werd opgericht om diversiteit in de gezondheidszorg te bevorderen.

'We staan er soms niet bij stil bij dat dermatologische aandoeningen zich anders uiten op mensen met een niet-witte huidskleur'

Salem Temesgen, student Geneeskunde KU Leuven

Het handboek Mind the Gap riep in 2020 op om het curriculum in het Verenigd Koninkrijk te dekoloniseren, zodat toekomstige dokters beter opgeleid zouden zijn om symptomen te herkennen op donkere huidskleuren. Daarvoor verzamelde het afbeeldingen met voorbeelden en herzag het beschrijvingen die ervan uitgaan dat de patiënt wit is. Twee jaar geleden eiste ook belangengroep UNDIVIDED dat de KU Leuven het lesmateriaal van de universiteit, inclusief dat aan de faculteit Geneeskunde, zou dekoloniseren.

'In mijn eigen opleiding waren bijna alle foto's en medische illustraties van witte mensen', zegt Touré. 'We leerden bijvoorbeeld niets over dermatologie voor mensen met een donkere huidskleur.' Salem Temesgen, student geneeskunde aan de KU Leuven, beaamt het gebrek aan diverse voorbeelden. 'We staan er soms niet bij stil dat dermatologische aandoeningen zich anders uiten op mensen met een niet-witte huidskleur. Het wordt soms wel vermeld in de lessen, maar niet op een systematische manier.'

Representativiteit

Het gebrek aan diversiteit in het lesmateriaal is ook een kwestie van representativiteit. 'Geneeskunde is nog heel wit: er zijn weinig zorgprofessionals, docenten en studenten met een andere huidskleur', zegt Touré. 'Door enkel maar voorbeelden te laten zien van witte mensen in de les, worden witte mensen ook onbewust neergezet als de norm.'

'De maatschappij wordt steeds diverser, maar dat spectrum aan huidskleuren zien we niet terug in de les', zegt Temesgen. 'Veel studenten geneeskunde groeien niet op in een omgeving met veel diversiteit. Die studenten zouden ermee in contact moeten komen via het lesmateriaal en de handboeken. Zo worden ze uit hun bubbel gehaald.'

'Zwarte mensen zijn ondervertegenwoordigd in de handboeken en op Powerpointslides'

Salem Temesgen, student Geneeskunde KU Leuven

Toch komt er geleidelijk verbetering volgens Touré. 'Recente initiatieven gaan de goede kant uit', zegt ze. 'Studenten HAIO (huisarts in opleiding, red.) kunnen kiezen voor een keuzevak over dermatologische aandoeningen op een donkere huidskleur en er bestaat ook een richtlijn voor zorgprofessionals.' Volgens haar beginnen mensen zich bewust te worden van de problematiek.

Temesgen ziet in haar lessen ook steeds meer voorbeelden. 'Het zou fout zijn om te zeggen dat er geen initiatieven bestaan. Sommige handboeken of Powerpointslides bevatten af en toe een afbeelding van een zwarte persoon. Maar we blijven ondervertegenwoordigd.'

Divers KU Leuven?

Petra De Haes, professor dermatologie aan de KU Leuven, bevestigt dat ze zich aan de faculteit sinds twee jaar geleden bewust zijn van het gebrek aan diversiteit. 'We hebben toen een gesprek gehad onder docenten over het feit dat afbeeldingen van diverse mensen weinig voorkomen in onze lessen en dat we voornamelijk witte mensen opleiden', zegt ze. 'Sindsdien proberen we meer illustraties van niet-witte patiënten te tonen om het bewustzijn te creëren dat symptomen soms moeilijker te herkennen zijn, maar ook als een teken van respect naar studenten van kleur.'

Ook professor ziektemechanismen aan de KU Leuven, Geert Carmeliet, probeert meer diverse afbeeldingen in haar lessen te tonen. 'Ik toon niet voor elk symptoom afbeeldingen van mensen met een andere huidskleur. Maar als huidskleur een impact heeft op de diagnose, vermeld ik het wel in de les', zegt ze. 'Misschien zouden we wel meer kunnen doen.'

'Minstens dertig procent van de afbeeldingen zouden van mensen van kleur moeten zijn'

Veerle Smit, medeoprichter Compendium Geneeskunde

De opbouw van een verzameling diverse afbeeldingen om tijdens colleges te tonen gebeurt niet van de ene dag op de andere, waarschuwt De Haes. 'Die zijn afkomstig van patiënten van ons ziekenhuis, die informed consent moeten geven voordat wij ze mogen gebruiken.' Daarnaast is er volgens haar te weinig tijd in de basisvakken dermatologie om studenten volwaardig op te leiden. 'We zouden nooit een examenvraag stellen waarbij studenten een symptoom moeten kunnen herkennen op de huid van een zwarte patiënt', zegt De Haes. 'Je zou tot minimaal zes uur extra les nodig hebben om dat goed te kunnen doen.'

Compendium Geneeskunde

Ook de producenten van handboeken beginnen na te denken over hoe ze de inhoud ervan inclusiever kunnen maken. Uitgeverij Compendium Geneeskunde was van oorsprong een studenteninitiatief dat handboeken en pockets over de gezondheidszorg voor en door studenten uitbracht. Inmiddels zijn die ook populair bij huisartsen en andere zorgverleners in het werkveld. Maar tot nu toe waren die, net zoals andere handboeken, niet representatief voor de diverse wachtkamers van artsen. Een snelle check in de Acco toont aan dat zo goed als alle foto's en medische illustraties in de pockets van Compendium Geneeskunde momenteel van witte mensen zijn.

'We zijn geïnspireerd geraakt door de illustratie van een zwarte zwangere vrouw die geneeskundestudent Chidiebere Ibe had gemaakt', zegt Romée Snijders, een van de oprichters van Compendium Geneeskunde. Medeoprichter Veerle Smit vult aan dat dit het moment was waarop ze zich realiseerden dat veel van de afbeeldingen in hun boeken niet inclusief waren. 'We zijn daarop beginnen te onderzoeken wat representatief zou zijn voor de patiënten die Nederlandse en Belgische artsen zien in hun spreekkamers. Daaruit blijkt dat minstens dertig procent van de afbeeldingen van mensen van kleur zou moeten zijn om de handboeken representatief te maken.'

'Je bent als dokter verplicht om iedere patiënt op een evenwaardige manier te behandelen'

Veerle Smit, medeoprichter Compendium Geneeskunde

Met behulp van een panel experten in diversiteit en inclusie, en geneeskundestudenten die bezig zijn met het onderwerp, zijn ze al anderhalf jaar bezig met het diverser maken van hun handboeken. 'We laten nieuwe inclusieve afbeeldingen maken en integreren onderzoek dat rekening houdt met mensen van kleur. We ambiëren om zo binnen een aantal jaar al onze titels inclusiever te maken', zegt Smit. Momenteel zijn al vier van de vernieuwde pockets op de markt. Ook is er een gratis cursus over inclusieve geneeskunde beschikbaar op hun website. 'Die blijven we ook updaten met wat we leren tijdens het inclusiever maken van onze boeken.'

De aankondiging dat Compendium Geneeskunde hun handboeken inclusiever maakt, maakte heel wat reacties los bij zowel studenten als artsen van kleur. 'We kregen berichten dat zij zich tot nu toe amper herkenden in medische illustraties', zegt Snijders. 'Andere artsen meldden ons ook dat ze een gebrek aan kennis hadden over hoe bepaalde symptomen tot uiting komen op een niet-witte huidskleur, maar zich er nu wel bewust van zijn.' Door hun eigen inspanningen om hun boeken diverser te maken en door de online cursus hopen ze hun collega-artsen te inspireren. 'Het is een wake-upcall voor ons allemaal om ons verder te verdiepen in het onderwerp', besluit Smit. 'Uiteindelijk ben je als dokter verplicht om elke patiënt op een evenwaardige manier te behandelen.'

Powered by Labrador CMS