Terwijl de leescultuur terug bloeit, bloedt het Nederlands

Tijdens de pauze van een lamlendig hoorcollege trof ik op de trap een medestudente aan die diep in een boek verzonken was. Op de voorflap prijkte in cursieve letters: 'The Diary of a Young Girl', met daaronder een grauwe foto van een glimlachend meisje met donkere krullen. Toen ik haar vroeg of ze Nederlands sprak, antwoordde ze ietwat bedeesd: 'Ja, waarom vraag je dat?' Verwonderd wees ik naar het boek. 'Omdat je Het Achterhuis van Anne Frank in het Engels zit te lezen!'

Lelijk Nederlands

Online leesgemeenschappen als BookTok zetten jongeren terug aan het lezen. In een  tijdperk van ontlezing is dat een schitterende ontwikkeling. Toch is het verontrustend hoe het overwicht van Engelstalige boekenmedia jongeren stilaan inprent dat het Nederlands een onaantrekkelijke leestaal is.

Wanneer gevraagd waarom ze liever in het Engels lezen, prevelen velen dat het Nederlands niet 'vlot' leest, of dat het lelijk en oubollig aandoet. Ook wat klassiekers uit het Nederlandse taalgebied betreft, beperken jongeren zich tot auteurs die het tot de Anglo-Amerikaanse canon hebben geschopt. Lezen, zo blijkt, doe je best op Engelstalig voor­schrift. 

Eén plus één maakt plotseling drie: Nederlandstalige jongeren lezen vandaag liefst de Engelse vertaling van een boek dat origineel in het Nederlands geschreven is. Terwijl menig essayist zijn beklag doet over de ontlezing, binden we er dus de strijd tegen aan door de Nederlandstalige literatuur in haar eigen schoot te verstikken.  

Intussen deemstert de belangstelling voor onze grootste auteurs steeds verder weg. Claus, Hermans en Minco wekken vandaag nog maar weinig interesse, terwijl zij werken schreven met het allure van Nobellaureaten. Ooit gedragen door een publieke uitstraling zonder weerga, sterven zij nu een stille dood in de kelders van het collectief geheugen. Is dat misschien het noodlot van de Nederlandstalige auteur?

Gewenning

Waarom behandelen we onze moedertaal zo stiefmoederlijk? Een gebrek aan populaire Nederlandstalige boekenmedia heeft er allicht alles mee te maken. Boekenprogramma's zijn immers al jaren van het tv-scherm verdwenen, en van een Nederlandstalige digitale leesgemeenschap is er vrijwel geen sprake. 

Toch bewijst de explosieve groei van BookTok dat er een gigantisch publiek voor bestaat. Wat als we al dat enthousiasme eens naar het Nederlands zouden vertalen? Als we boeken terug een prominente plek geven in de populaire media, zullen we zien dat het Nederlands zijn lezers niet kwijt is – het heeft hen enkel uitbesteed.

Voortdurende blootstelling aan Engelse zinswendingen heeft ons ongevoelig gemaakt voor de uitdrukkingskracht van onze moedertaal. Die 'lelijke' indruk van het Nederlands is dus maar een gewenningsverschijnsel: wie wat vaker in het Nederlands leest, zal opnieuw ontdekken hoe rijkelijk en aangrijpend die taal klinkt. 

Vuistregel

Toegegeven, de wereldliteratuur bevat een onmetelijke rijkdom aan boeken en talen. Moeten we die dan allemaal in het Nederlands lezen? Eén vuistregel volstaat: lees een boek in de brontaal als je die beheerst. Zo niet, kies dan voor een Nederlandse vertaling. Zo verlies je steeds het minste betekenis bij je lectuur. 

De ontlezing is van gedaante gewisseld: jongeren lezen weer, maar vooral in het Engels. Alleen als onze populaire media dat nieuwe leespubliek omarmen, heeft onze taal nog een verhaal om te vertellen.

Noah Put is redacteur Opinie en student Wijsbegeerte aan de KU Leuven.