De huidige treinstakingen sporen niet

Er zijn van die zekerheden in het leven. De zon komt op, je moet ooit belastingen betalen en om de paar maanden is er een spoorstaking. Staken is een essentieel recht. Meer nog: het is de steunpilaar van een gezonde democratie. Maar als het om het spoor gaat, wordt dat recht wel heel ijverig toegepast. En dan vragen we ons zachtjes af: moet het echt zo?

De laatste staking duurde negen dagen. Negen dagen waarop het spoornet zich gedroeg als een toxische geliefde: soms opdagen, meestal niet en altijd met veel drama. Niet veel later kondigden een aantal vakbonden aan de helft van de tijd en in de zomermaanden elke vrijdag en zaterdag het werk neer te willen leggen. Dat zijn net de dagen waarop mensen naar hun weekendjob reizen, eropuit trekken om familie te bezoeken of buiten de stad sporen om de drukte te ontvluchten.

Het foute slachtoffer

Wie wordt daar het hardst door getroffen? Niet de NMBS-directie. Niet de overheid. Nee, het zijn de mensen die geen alternatief hebben: ouderen, jongeren, mensen met een beperking, en zij die geen auto of rijbewijs kunnen betalen. Vijfenveertigduizend kinderen en jongeren zijn afhankelijk van de trein om elke dag op school te geraken. Voor hen is een staking niet zomaar een ongemak, maar een gemiste les. De trein is voor hen geen keuze, maar een levenslijn. En als je die doorknipt, dan is frequent staken geen signaal meer naar boven, maar een stomp naar beneden.

Mobiliteit gaat over veel meer dan verplaatsing. Het gaat over ver­bonden­­heid. Jongeren die door een staking niet op tijd in de les geraken, krijgen al snel te horen dat ze 'dan maar bij een vriend moeten blijven slapen' of 'moeten vragen of iemand hen kan komen halen.'

Maar niet iedereen heeft een vangnet. Niet iedereen heeft iemand om op terug te vallen.  De kracht van publieke dienstverlening zit juist in het rechttrekken van zulke ongelijk­heden. Als die dienstverlening wegvalt, worden die ongelijkheden uitgediept. Zo dreigt het afdwingen van sociale rechten onbedoeld sociale onrechten te versterken.

Niemand juicht bij de gedachte om langer te moeten werken. Maar kijk even over de grens: in Duitsland ligt de wettelijke pensioenleeftijd op 67 jaar, in Nederland stijgt ze stapsgewijs mee met de levensverwachting en zit ze momenteel op 67 jaar en drie maanden. In Frankrijk wordt woedend gedebatteerd over 64. In vergelijking daarmee lijkt het Belgische debat soms wereldvreemd: een spoorwegbediende gaat op pensioen op zijn 55ste.

Japan

Natuurlijk is langer werken niet eenvoudig, zeker in fysiek of emotioneel belastende jobs. Maar dat geldt ook voor duizenden mensen in de zorg, het onderwijs of de bouw, die even­min massaal het werk neerleggen. Waarom zou het spoor dan een uitzonderings­positie mogen opeisen, op kosten van de mensen die hen het meest nodig hebben? Structurele hervormingen zijn nooit populair, maar ze zijn wél nodig om het systeem houdbaar te houden — ook voor de volgende generatie.

In Japan staakt het treinpersoneel niet door het werk neer te leggen, maar door geen tickets te controleren. Gebeurt dat ook bij ons, dan verliest de NMBS des te meer haar inkomsten, maar blijft de reiziger behouden. Waarom lukt dat bij ons niet? Tijdens die fameuze negen dagen hoorde ik weinigen op de perrons klagen over de redenen om te staken. Mensen zuchtten en wachtten in stilte. Omdat we snappen dat het soms moet.

Jullie verdienen degelijke arbeidsvoorwaarden, meer respect, en een eerlijk loon. Maar geef ons dan ook iets terug: geen extra hindernissen voor wie al met obstakels leeft. Solidariteit is geen eenrichtingsverkeer. Als je echt wil dat de reiziger je bondgenoot blijft, behandel hem dan ook als zodanig. Want deze manier van staken? Die spoort niet.

Anna Roos is voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad en rechtenstudent aan de KU Leuven.

SPLINTER SPOORSTAKINGINGEN

Activisten die niet buigen, breken

Gen Z aan Zet

In 'Gen Z aan Zet' wisselen verschillende gen Z'ers elkaar af voor een gastopinie over de leefwereld van hun generatie.