Pendelen zal je niet de beste examenresultaten opleveren

Wie de mogelijkheid heeft om op kot te gaan, maar twijfelt tussen Hotel Mama en de vleugels volledig uitslaan, moet misschien eerst de gevolgen voor de puntenkaart in juli overzien.

Pendelstudent aan het woord

Eva Coppens is masterstudente Vertalen aan de KU Leuven op campus Brussel. 's Ochtends pendelt Eva met de fiets van haar ouderlijk huis, gelegen in de omstreken van Leuven, naar het treinstation in de binnenstad. Daar hopt ze steevast op de trein naar Brussel.

'Wanneer ik 's ochtends de trein neem, kom ik terecht in een drukke wagon met verschillende soorten pendelaars. Ik kijk dan graag de kat uit de boom en observeer: ik probeer het beroep van mijn medependelaars af te leiden. Ik begrijp dat het minder fijn is om te pendelen, maar je kan het leuk maken: ik luister muziek of podcasts, leer woordjes of lees een boek of Veto.'

'Soms moet ik toch voor twee uren les naar Brussel, waardoor ik bijna even lang onderweg ben als ik in de les zit. Dat vreet energie. Als ik de optie had, zou ik liever thuis lessen volgen in plaats van het hele traject af te leggen voor twee lesuren. Tijdens de lockdown gaven lesopnames vrijheid, maar het heeft ook een mentale impact.'

Pendelstudent aan het woord

Elena Amore is derdejaars bachelorstudente Rechten aan de KU Leuven op campus Leuven. Haar hart is verknocht aan Brussel, waar ze de afgelopen twee academiejaren les volgde en momenteel nog steeds een kamer huurt. Net zoals Eva, maakt Elena gebruik van het treintraject Leuven-Brussel, dan wel in de omgekeerde richting.

'Er is iets heel charmants aan op de trein een boek vastnemen met een thermoskan vol koffie of thee. Als je onvoldoende tijd hebt om te ontbijten is het veel leuker om een koffiekoek on the go te nemen op de trein dan rennend over straat naar je les in Leuven.'

'Na een dag vol lessen kan ik gestresseerd of vermoeid zijn. Als ik dan direct thuis zou komen, zou ik eerst een half uur - of meer - moeten ontspannen voordat ik aan een taak kan beginnen. Nu kom ik relaxed thuis.'

'Als je iemand bent die tussen twee lessen door moet rusten, is het lastig omdat je geen eigen plaats hebt. Voor mij zijn springuren handig, omdat er niks anders op zit dan naar de bibliotheek te gaan. Daardoor krijg ik veel werk gedaan.'

Pendelstudent aan het woord

In academiejaar 2019-2020 struinde Sayenna Duyckers als eerstejaars Psychologie dagelijks de autostrade tussen het Limburgse Lanaken en Leuven af om thuis haar paarden te verzorgen. Intussen is ze een bachelor- en kotstudent Diergeneeskunde aan de UGent.

'Pendelen was voor mij de ideale manier om thuis met het studentenleven te verbinden: ik kon mijn paarden fanatiek trainen en de meeste colleges live bijwonen. Als eerstejaars bachelorstudent zorgde pendelen voor een geleidelijke overgang naar een meer zelfstandig leven zonder de warmte van thuis te hoeven missen.'

'Op kot zitten is fijner, omdat je dan meer betrokken bent in het studentenleven. Zo kan je samen studeren en diepere connecties leggen met medestudenten.'

'Mijn studieplanning kwam soms in de problemen, omdat ik dagelijks twee uur in de auto reed, files niet meegerekend. De pandemie was in het begin van het academiejaar nog niet uitgebroken en lesopnames waren nog niet ingeburgerd, wat achteraf gezien welkom was geweest.'

Een recent onderzoek van Stuvo (studentenvoorzieningen) KU Leuven suggereert dat pendelen voor veel studenten geen keuze is, maar noodgedwongen in een overprijzige kotenmarkt. Dat terwijl er volgens onderzoekers grote aanwijzingen zijn voor een negatieve impact van pendelen op studieprestaties.

Tijdsduur is niet al wat de klok slaat

Niet alleen de tijdsduur van het traject is van tel bij de impact van pendelen. Of pendelen al dan niet een goede zaak voor je is, hangt af van veel factoren, aldus Liesbeth De Wilde, doctoraatsstudent bij het Mobilise Mobility and Logistics Research Group (MOBI) aan de VUB.

Zij legt uit: 'Iemand die bijvoorbeeld elke dag slechts een halfuur op een drukke trein naar het werk moet, kan het lastiger hebben dan iemand die een uur met een heel erg rustige trein reist.'

Ook de onzekerheidsfactor speelt een rol, voegt MOBI-collega professor Cathy Macharis toe: het kan voor stress zorgen indien men door bijvoorbeeld vertragingen niet weet hoe lang de tocht zal duren.

Slaapplaats gezocht, anders geen feestje

Veel pendelstudenten hekelen het feit dat ze niet of amper kunnen deelnemen aan avondactiviteiten, blijkt uit een informele rondvraag van Veto in november bij 67 pendelstudenten. Uitgaan, cantussen of afspreken met vrienden: het vormt een opgave, gelet op treinen en bussen die 's nachts niet meer rijden om hen naar huis te brengen.

Proeven van het nachtelijke studentenleven is vooral haalbaar met een kot. 'Ik kon gelukkig bij een aantal goede vrienden in Leuven blijven slapen om de nodige feestjes mee te maken', vertelt Sayenna Duyckers, oud-pendel- en bachelorstudent Diergeneeskunde.

Zij behoort tot 20% van de pendelaars die na een nachtje uitgaan logeren bij vrienden, aldus de enquête van Stuvo KU Leuven bij 2645 studenten. 27% daarvan neemt de fiets naar huis, 24% de trein en 14% de auto. Weinig studenten nemen de (nacht)bus of keren te voet terug naar huis.

Geen eigen keuze

Recente cijfers van Stuvo KU Leuven ondersteunen dat pendelen voor een heleboel studenten geen keuze is, maar een noodgedwongen actie in een te prijzige kotenmarkt.

'Het is een probleem dat alleen maar groter wordt naarmate het aantal studenten in totaal stijgt', aldus Elle Sempels, masterstudent Ingenieurswetenschappen. Sempels legt in het kader van haar thesisonderzoek naar studentenmobiliteit uit dat de studentenpopulatie alsmaar toeneemt, terwijl het aanbod van koten niet overal evenredig mee evolueert.

Studies van Stadim en Studentlife zien vooral in Gent een groot kotentekort, waar 59% van de studenten een kot huurt en 77% van de niet-kotstudenten graag in dezelfde positie zou verkeren. Ook in Leuven zou een groeiende studentenpopulatie dus meer pendelende studenten kunnen voortbrengen, terwijl die eigenlijk liever op kot zouden zitten.

Schrap verplichte lessen, verwelkom lesopnames

Het openbaar vervoer blijft niet buiten schot. Zo klaagt menig student in onze bevraging over de stiptheid van trein en bus, en de prijzen van het openbaar vervoer. Ook hebben veel pendelstudenten hebben het gevoel dat hun stem niet gehoord wordt in het politieke debat.

Zowel de hogeronderwijsinstellingen als NMBS en De Lijn kunnen hun steentje bijdragen door zich beter op elkaar af te stemmen, vinden de pendelstudenten. Zo prijst Eva Coppens, pendel- en masterstudente Vertalen, de lessenroosters aan campus Brussel van de KU Leuven, die bewust springuren lijken te vermijden ten voordele van pendelaars.

Wanneer gevraagd wordt naar wat het hoger onderwijs beter kan doen, klinken Coppens en Duyckers opvallend eensgezind: lesopnames en het streamen van lessen kan het leven heel wat gemakkelijker maken.

Als pendelstudenten slechts twee uur les hebben op een dag, maar het kost hen twee uur om naar de les te komen, dan kunnen ze immers tijd besparen door de les gewoon van thuis uit te volgen. Ook De Wilde van de VUB benadrukt het belang van telewerk, die de deur openzet voor een meer flexibele en aangename planning.

Verder zouden universiteiten en hogescholen kunnen vermijden dat lessen te vroeg en vooral te laat gegeven worden, vinden veel respondenten uit de informele bevraging. En als ze dan toch bezig zijn, kunnen verplichte lesactiviteiten in de late avond ook meteen verboden worden, klinkt het.

Masterstudent Ingenieurswetenschappen Elle Sempels voert momenteel een onderzoek uit naar studentenmobiliteit, onder meer met behulp van een enquête. Geïnteresseerden kunnen haar bevraging hier invullen.