Volgens deze Pales­tijnse arts is haat geen emotie, maar een ziekte: 'Haat moet gebroken, verslagen en vernietigd worden'

Eerder dit jaar lanceerde de KU Leuven het Global Institute for the Study of Socio-endemic Diseases, Hatred, Health and Peace (GISED). Dat instituut doet interdisciplinair onderzoek naar sociaal-endemische 'ziekten', zoals haat. Volgens de onderzoekers verbonden aan het instituut kan de preventie van de verspreiding van haat leiden tot een verbetering van de openbare veiligheid en volksgezondheid.

Aan het hoofd van het GISED staat Izzeldin Abuelaish, een Palestijnse arts die bekend staat voor zijn werk als vredesactivist. In 2009 verloor Abuelaish zijn drie oudste dochters in een Israëlische raketaanval. In zijn boek Ik zal niet haten documenteerde hij zijn keuze om niet naar haat, maar vrede te grijpen in reactie op zijn verlies. Veto sprak Abuelaish over het doel van dit nieuwe instituut en hoe zijn verschrikkelijke ervaring zijn onderzoek vormgeeft.

Onlangs richtte u het GISED op aan de KU Leuven, in samenwerking met de World Health Organisation. Wat is de primaire missie van dat instituut?
Izzeldin Abuelaish: 'Het voornaamste doel van het instituut is mensen laten begrijpen wat haat is en waarom het bestudeerd moet worden. Dat doen we door middel van interdisciplinaire onderzoeken, met behulp van een alomvattende benadering van de volksgezondheid op biologisch, psychologisch, sociaal, politiek, economisch, ecologisch en technologisch vlak.'

'Evidence-based onderzoek komt centraal te staan. We willen aandacht vragen voor haat en de oorzaken ervan, en de gevolgen voor de gezondheid en het welzijn. Haat heeft immers schadelijke gevolgen.'

'We moeten haat net voorkomen, door de oorzaken af te wenden en de aandacht te verleggen naar de oorzaak van haat en andere sociaal-endemische ziekten. Die ziekten beïnvloeden de gezondheid, het welbevinden en de vrede van mensen. Preventie is belangrijker dan beheersing, want gezondheid wordt niet binnen het ziekenhuis gecreëerd.'

Zijn er al positieve resultaten geboekt?
'Zeker, ik heb een medische schaal ontwikkeld om haat te meten als een besmettelijke ziekte; de eerste in zijn soort. Maar mijn missie gaat verder. Kijk bijvoorbeeld naar de onrust rondom immigratie, vluchtelingen, racisme en bangmakerij, wat ook hier en in de rest van de wereld problemen creëert.'

'Daarom moeten we conflicten en oorlogen voorkomen, zodat iedereen op zijn eigen plek kan blijven en niet hoeft te vertrekken. Want uiteindelijk zoekt ieder mens hetzelfde: veiligheid, zekerheid en een goed leven. Als je dat niet vindt waar je bent, dan zoek je een andere plek, zoals België.'

'Alles wat er gebeurt in onze wereld is man-made. En wat door mensen gemaakt is, kunnen we ook weer ongedaan maken. Maar we mogen niet zwijgen. We zitten tenslotte allemaal in dezelfde boot.'

Mensen zien haat als een natuurlijke, menselijke reactie op onrecht. U stelt echter dat het aangeleerd gedrag is.
'Haat is geen gevoel. Het is geen emotie. Het is een besmettelijke, individuele, familiale, gemeenschappelijke en destructieve ziekte. Ze is het resultaat van blootstelling en komt voor in clusters. En als je die ziekte – die haat heet – hebt, vergiftigt en verteert die je. Je verliest je evenwicht, je verliest de controle, je wordt blind. Haat is niet aangeboren, maar wordt aangeleerd.'

ANALYSE ISRAËL-PALESTINA

Hoe KU Leuven haar positie van neutraliteit over Gaza losliet: 'Een hobbelig pad'

Er klinkt luide kritiek op de voortdurende academische samenwerking met Israëlische universiteiten. Hoe kijkt u naar die kritiek en de positie van de universiteit hierin?
'Academische instellingen moeten normen hanteren die gebaseerd zijn op moraal, ethiek en waarden. We leren onze studenten om op te komen voor wat juist is. Ik geloof dat zwijgen ten tijde van onrecht, net onrecht is. Als ik zie dat iemand jou intimideert, intimideert hij in feite ook mij, omdat jouw menselijkheid verbonden is met mijn menselijkheid.'

'De universiteit moet dus een standpunt innemen. Ik heb me hiermee beziggehouden en heb de vorige rector gezegd dat hij alle relaties met deze instellingen moest bevriezen totdat de genocide voorbij is. Dat is niet omdat we Israëli’s haten. We willen dat het Israëlische volk opstaat, verantwoordelijkheid neemt en zegt: "Dit is onaanvaardbaar."'

Verlies je door de banden te bevriezen niet de kans om van binnenuit verandering teweeg te brengen?
'Je moet de relaties bevriezen zodat de Israëlische academici begrijpen dat ze moeten opstaan tegen de oorlogsmisdaden en de destructieve invloed van hun politieke leiders. Professoren kunnen niet stil blijven. Ze moeten zich uitspreken op basis van de moraal.'

'Maar als ze het niet steunen, wat zouden ze dan moeten doen? Ze moeten zich uitspreken, en zeggen: "Wij maken hier geen deel van uit en wij veroordelen de Israëlische regering." Kijk naar toen Rusland Oekraïne binnenviel. Dat was een brute misdaad. En wat deed Europa? Ze sloten onmiddellijk de deuren. Waarom is dat hier anders?'

Speelt dat mee in de keuze om het instituut hier in Europa te stichten?
'Weet u, dit instituut had eigenlijk in Israël moeten zijn. Ik was van plan om daarheen te verhuizen. Maar toen begonnen de genocide en oorlogsmisdaden na 7 oktober en werd alles bevroren. Gaza is veranderd in een kerkhof. Elke Palestijn heeft inmiddels een aanzienlijke hoeveelheid explosieven over zich heen gekregen.'

'Ik zie dat mensenrechten en democratie nu slechts als propaganda worden gebruikt. Palestijnen hebben geen humanitaire hulp nodig, ze hebben vrijheid, gerechtigheid en waardigheid nodig. En toch heb ik vijftien jaar in Israël gewerkt. Ik heb me nooit een vreemdeling gevoeld. Ik hoop dat we op een dag de samenwerking kunnen hervatten, maar dan wel gebaseerd op menselijke waarden en respect en het allerbelangrijkste: verantwoordelijkheid.'

Politici gebruiken u graag als een symbool van vrede. Bent u niet bang dat uw boodschap instrumenteel wordt ingezet?
'Ik wil geen symbool zijn, en zo zie ik mezelf ook niet. Wat anderen ook zeggen, ik ken mijn weg. Ik heb een duidelijke missie. In mijn leven leg ik alleen verantwoording af aan mijn dochters, die mij vragen: "Wat heb jij voor ons gedaan?"'

(geëmotioneerd) 'Ik zeg tegen hen: ik zal jullie nooit vergeten. Jullie heilige zielen en nobel bloed zullen nooit verspild zijn. Het zal worden geïnjecteerd en getransformeerd in een ader van hoop, van gerechtigheid, waarachtigheid en menselijkheid in onze wereld. Zij zijn gedood. Zij kunnen niet praten.'

'Het is de verantwoordelijkheid van de levenden om hun boodschap te dragen, want het waren meisjes gewapend met liefde, met onderwijs, met hoop. Ik ken het lijden en de pijn, maar die pijn moet worden omgezet in actie. Het alternatief voor de dood is leven en hoop geven. Dat is wat ik doe. Tot de dag dat ik mijn dochters weer zie en tegen hen kan zeggen: "Ik heb mijn deel gedaan. Ik heb jullie dood eer aangedaan."'

Helpt uw geloof u om, ondanks alles, dat nieuwe begin te blijven zien en niet te vervallen in generalisatie?
'Ik hou van de boodschap van nataliteit, van het nieuwe begin. Dat is wat we nodig hebben. We naderen Kerstmis en het nieuwe jaar; we moeten mensen een boodschap sturen die bemoedigend en inspirerend is. Laat de mensen zien dat er hoop is. Geloof helpt: wanneer alles weg is, blijft dat overeind.'

'Zelfs toen mijn dochters werden gedood, vroeg ik God om mij te helpen, om mij kracht, wijsheid en moed te geven. Hij is tenslotte degene die luistert. Dit helpt mij om vooruit te blijven gaan en iedereen te respecteren.'

'Ik heb geen probleem met Joden; ik heb een probleem met politieke leiders die religie politiseren. Ik haat hun daden, maar ik zou ze nooit haten. Dit is een belangrijke boodschap: generaliseer niet. We zijn mensen. Vandaag ben ik misschien anders dan morgen. We zijn dynamisch, we veranderen.'

U heeft de diepste duisternis gezien. Wat is uw boodschap aan degenen die denken dat haat onoverwinnelijk is?
'Haat moet gebroken, verslagen en vernietigd worden. We moeten mensen voorlichten en bewust maken dat haat wordt aangewakkerd en het gevolg is van blootstelling, en dat het tijd is om de onderliggende oorzaken aan te pakken. Ik heb nooit toegestaan dat haat mij brak. Integendeel: ik ben sterker, vastberadener, meer gefocust en ten slotte moediger. Dat is de boodschap die we nodig hebben in deze wereld: leef niet met haat, maar met wijsheid en karakter. Het einddoel is vrede.'