'Happy birthday': KU Leuven viert 'stichting' van 9 december 1425

'Happy Birthday KU Leuven', klonk het deze ochtend bij rector Severine Vermeire op LinkedIn. Exact zeshonderd jaar geleden, op 9 december 1425, tekende de toenmalige paus Martinus V de stichtingsbul van de universiteit, die zou leiden tot de oprichting van de oude Universiteit Leuven. 

Op sociale media poseerde de rector alvast met een kopie van die stichtingsbul. Het originele exemplaar ging verloren tijdens de brand van de Universiteitsbibliotheek in 1914, maar verliest zijn waarde voor de rector niet.

'Die pauselijke bul is veel méér dan een administratieve goedkeuring', laat Vermeire in een reactie weten. 'Ze markeert het begin van een intellectuele traditie en institutionele autonomie.'

'De bul riep een universiteit in het leven die zich onafhankelijk mocht organiseren, met eigen regels en rechten, maar ook met een duidelijke opdracht van onderwijs en onderzoek ten dienste van de maatschappij', zegt de rector. 'Dat blijft ook de kern van onze roeping, zeshonderd jaar later.'

De universiteit viert de verjaardag van de bul ook met nieuwe beelden van het Vesalius Museum. Dat permanente museum opent de deuren op 9 december 2026 en legt zich vooral toe op de geschiedenis van de gezondheidszorg. Belangrijk voor de rector, die ook arts is. 'In een wereld waarin zorg onder druk staat, willen wij tonen hoe weten­schap en menselijkheid elkaar kunnen versterken.' 

Marketing

De rector pakt graag uit met de 'zes­honderd­ste verjaardag' van de KU Leuven, onder andere tijdens haar speech bij de opening van het academiejaar. De vraag blijft of de KU Leuven wel écht zeshonderd jaar oud is. Volgens critici is de viering vooral een manier om de universiteit op de kaart te zetten als een eeuwenoude instelling: leeftijd legitimeert.

De universiteit die in 1425 gesticht werd, sloot haar deuren in 1797 na de inval van Frank­rijk in de Zuidelijke Nederlanden. Na een korte passage van de Leuvense Rijksuniversiteit, waarvan je sporen kan terugvinden op de poort van de Kruidtuin, werd in 1834 in Mechelen een nieuwe Katholieke Universiteit gesticht. Die verhuisde een jaar later naar Leuven. 

'De Katho­lieke Universiteit van 1834 was een nieuwe instelling, geen doorstart van die van 1425', zei professor cultuurgeschiedenis Tom Verschaffel (KU Leuven) daarover eerder in Veto. 'Oorspron­kelijk werd aan de universi­teit de verjaardag van 1834 gevierd. In 1909 vierde men nog de 75ste verjaardag van de universiteit, zestien jaar later, in 1925, plots de vijfhonderdste.' 

'Onze missie bleef altijd dezelfde'

Volgens Vermeire heeft de herdenking van de stichting van de universiteit weldegelijk een sterke waarde. Ze beschouwt die als het startpunt van een academische traditie die tot vandaag voortleeft. 'We vieren geen ononderbroken juridische lijn, maar wel zes eeuwen van intellectuele vorming, kritisch denken en maatschappelijke verant­woordelijkheid.'

Professor middeleeuwse geschiedenis Jelle Haemers plaatste daar eerder in Veto vraag­tekens bij. 'De universiteit uit 1425 lijkt in niets op die van 2025. Dat was een instelling waar vijfhonderd jaar lang enkel mannen studeerden, pas in de laatste eeuw zijn daar vrouwen bijgekomen. Dat wordt amper belicht in de herdenking. De kern­boodschap is "kennis", maar welke kennis herdenken we dan? Het gaat dan ook om onderzoek dat in het verleden de bestrijding van het protestantisme moest goedpraten.'

Met die erfenis probeert de tentoon­stelling Routes naar kennis in de Universiteits­bibliotheek in dialoog te gaan. De verschillende herinneringen aan de universiteit kunnen zo voor een verbindend verhaal zorgen. Vermeire is alvast trots op de geschiedenis van haar instelling: 'Ondanks breuken in de institutionele geschiedenis blijft onze missie dezelfde: wetenschap ten dienste van de samenleving.'

REPORTAGE ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE

AI brengt eeuwen­oude studenten­notities tot leven: 'Een trofee van hun tijd in Leuven'