Deze studenten trokken de stekker eruit: 'Je vergeet dat je gsm bestaat'

'Helpt sociale media mij?' Dat vraagt Ward Duynslaeger Verbeke, student Rechten, zich af. 'De grootste val voor mij was eigenlijk om te zien hoe dat ik een bericht kreeg, naar WhatsApp ging, maar dan verstrooid geraakte op het web.' 

Het gebruik van de meeste sociale media-apps stijgt, dat blijkt uit cijfers van de digimeter uit 2024. Zo steeg het dagelijkse gebruik van Instagram onder 18- tot 24 jarigen van 76 naar 83 procent. Ook TikTok groeide met drie procent. 

'Ik denk dat sociale media een plaats kunnen hebben in onze samenleving. Er is ruimte voor vrijetijdsbesteding en voor ontspanning, ook op die plekken. Het gevaar is enkel dat je te veel tijd verspilt op die apps. Die bedrijven, zoals Meta of TikTok, zetten algoritmes in om je zo lang mogelijk vast te houden in die app en het ook zo aangenaam mogelijk te maken', vertelt Ward.

Lise-Marie Nassen voltooide haar doctoraat aan de KU Leuven over digitale disconnectie en het effect ervan op ons psychologisch welzijn. Ze liet voor een van haar studies deelnemers disconnecteren van TikTok.

'In het algemeen hebben de deelnemers gemiddeld twintig minuten minder lang op TikTok gezeten, dus de interventie was zeker effectief in het gebruik ervan. We ontdekten ook dat het een klein maar positief effect had op hoe je je dagelijks voelt en je dagelijkse mindfulness.'

Oplossingen 

Aan de ene kant zijn er mensen die zweren bij een leven zonder gsm om rust en vrijheid terug te vinden. Aan de andere kant zijn er diegenen voor wie hun telefoon praktisch en sociaal onmisbaar is.

Ward gebruikt een e-ink-gsm. 'Ik heb lang zo'n Nokia gehad, dat stak mij ook wel tegen, je moet dan drie keer tikken voor een letter. Dan heb ik de Mudita Kompakt gevonden, een beetje zoals een Nokia maar je kan er gemakkelijker op typen. Dit is een perfect instrument voor mij om overbodige applicaties te laten vallen en toch nog contact te hebben met vrienden en familie.'

Een digitale detox is niet makkelijk in deze maatschappij. Alles gebeurt online en zelfs om aan je studiemateriaal te komen, ben je verplicht je gsm te gebruiken voor de KU Leuven Authenticator. Maar daar heeft Ward een handige oplossing voor gevonden. 'Ik ontdekte een klein apparaatje dat een zescijferige code weergeeft. In plaats van een pop-up melding te krijgen op je smartphone, zie je een balkje waarop je die code moet invullen.'

Sociaal leven of detox

'Over het algemeen denk ik dat iedereen wel baat heeft bij een deconnectie', vertelt Nassen. 'Zeker vandaag, wanneer veel van die sociale mediaplatformen verslavende designs toepassen. Ze zijn er veel harder op uit om al je tijd weg te snoepen.' 

Jana Verstrepen, student Kunstwetenschappen, deed ook al een digitale detox, maar wel om andere redenen. 'Ik had gewoon geen geld meer om een nieuwe iPhone te kopen en dat vond ik dan op zich wel fijn. Het was ook vlak voor de blok, dus ik dacht: "Dit is het perfecte moment." Je pakt normaal je gsm vast en je begint te scrollen op Instagram of TikTok. Dat neemt heel veel tijd in en zeker tijdens de blok is dat niet iets waar je best je tijd in steekt.' 

Voor wie denkt dat een digitale detox saai is: niets is minder waar. Het zijn gewoon andere gewoontes die je jezelf moet aanleren. 'Je vergeet dat je gsm bestaat na een tijd, maar als je er dan terug een hebt, is het ook gemakkelijk om er terug in te hervallen. Ik had tijdens mijn detox wel bepaalde gewoontes. Ik had altijd een boek mee om te lezen op de trein of voor momenten waarbij ik moest wachten.'

Maar een digitale detox is niet altijd even evident. Zo verlies je een deel van je sociale leven, of je dat nu wilt of niet. 'We leven in een maatschappij waarin je mensen eerst toevoegt op Instagram en daarna pas hun nummer krijgt. Mijn vriendinnen hadden ook een bepaalde groepschat op Snapchat en je voelt je dus wel van bepaalde dingen geïsoleerd', vertelt Jana. 

Ook Ward worstelde even met de combinatie van zijn sociale leven en zijn detox. 'Ik had toen een beetje schrik dat mensen niet meer met mij zouden willen sturen als ze dat via sms moeten doen, ook daar heb ik de balans moeten opmaken. Het zal misschien voor anderen moeilijker gaan, maar ze kunnen mij wel bereiken.' 

'Als ze, puur en alleen omdat het niet op Whatsapp gaat, de vriendschap laten hangen, kan je de vraag stellen: "Is het wel zo'n hechte vriendschap?" Dus daar waren er ook geen argumenten meer om het niet te laten vallen.' 

Tips and tricks 

Ze hebben dan wel een digitale detox gedaan of zijn ermee bezig, maar ze raden het ook aan. 'Ja, het zou raar zijn moest ik dat niet zeggen. Ik denk dat het zeer verrijkend is voor anderen', vertelt Ward. 'Ik merk ook dat het heel veel invloed heeft op mijn gezondheid en slaap. Ik heb nu een week of twee geleden toch mijn laptop meegenomen omdat ik hem nodig had voor een werkcollege en ik merk zo hard het verschil.' 

'Het beïnvloedt je eetpatronen ook,' voegt Ward toe. 'Als je bijvoorbeeld tijdens een pauze iets van media of een tv-show bekijkt, is het heel verleidelijk om een koekje te eten of een zak chips te openen.'

Daarnaast heeft zo'n detox volgens hem een positief effect op de relaties in onze omgeving. 'Ik denk dat we soms niet genoeg beseffen dat in plaats van Snapchatfoto's of video's en TikToks te sturen naar elkaar, het veel meer verrijkend is om gewoon met die mensen af te spreken.'

Hoe je aan zo'n detox begint, is voor velen nog een mysterie. 'Een groot deel van de bestaande literatuur is gebaseerd op studies waarbij deelnemers gevraagd worden om bijvoorbeeld een week lang hun smartphone niet te gebruiken. En dat is natuurlijk helemaal niet zo'n realistische situatie, heel weinig mensen gaan dat in hun dagelijks leven kunnen toepassen,' vertelt Nassen.

Nassen geeft enkele strategieën mee die je wel kan implementeren. 'Als je weet van jezelf dat het niet zou werken om TikTok een hele examenperiode lang te verwijderen, dan is dat niet zo'n goede strategie. Je gaat dan terugvallen in die gewoonte en dan zit je daarna ook met een gevoel van: "Ik heb gefaald en ik heb de zelfcontrole niet." Denk na over welke strategie bij jou past.'

'Als er bepaalde momenten zijn waarop je altijd vervalt in het endless scrollen, denk dan aan een strategie daarvoor. Er zijn apps die frictie kunnen bieden, die je naar je scherm laten kijken voor je naar TikTok kan gaan zodat je je afvraagt: "Wil ik hier naartoe of is dit gewoontegedrag?"' 

'Of als je juist het type bent dat door notificaties heel hard wordt afgeleid, kan je nadenken over dat management. Laat dan enkel de belangrijkste doorkomen of laat ze enkel door op een bepaald moment. Zomaar denken: "Ik ga het eraf smijten en dan is de kous af", dat wekt mogelijks alleen maar frustratie op.'