Het grootste online archief vecht voor haar overleven: 'Er dreigt een digital dark age'

Misschien ben je het al eens tegengekomen wanneer je op een oude Wikipedialink door­klikte – het Internet Archive, een Ameri­kaanse digitale database, opgericht in 1996. Het biedt een gigantische verzameling van gedigitaliseerde teksten, foto's, video's, geluids­opnames en softwaretoepassingen, waaronder ook makkelijk draaibare games. 

Hun bekendste dienst is de Wayback Machine, een functie waardoor opnames van websites gedurende hun levensduur te bekijken zijn. Momenteel zijn er maar liefst 946 miljard websites opgeslagen, en dat aantal blijft groeien. 

Onderzoekers, burgers, journalisten, juristen en profes­soren maken er gebruik van om desinfor­matie te analyseren en bronnen te verifiëren. Op die manier verdwijnt digitale infor­matie niet zomaar zonder verantwoording. 

Zoals manuscripten

Volgens computerwetenschapper Jeroen Baert is de Wayback Machine belangrijk omdat het internet constant verandert. 'Er worden steeds nieuwe pagina's aangemaakt en verwijderd, waardoor het interessant is om daar een archief voor bij te houden. Het internet is tegenwoordig een deel van onze geschiedenis. Internetpagina's zijn net zo belangrijk als boeken en manuscripten destijds.' 

'Voor journalisten kan het nuttig zijn om intussen verdwenen informatie tevoor­schijn te halen om te kijken hoe dingen er vroeger uitzagen', zegt professor journalistiek en communicatiemanagement Baldwin Van Gorp (KU Leuven). Bepaalde informatie die op een verdachte manier verdwenen is, kan zo worden teruggevonden. 

'Net omdat websites zo makkelijk worden aangepast of verwijderd is het belangrijk om daarmee op te letten', legt Baert uit. 'Als internetgebruiker kun je een artikel schrijven over een bedrijf en daarbij zelf een URL naar de Wayback Machine uploaden.'

'De archivering gebeurt dus niet enkel op initiatief van de organisatie. Als de website of het bedrijf achteraf de informatie probeert te ontkennen, heb je er bewijs van dat het er vorige week anders uitzag.'

Pro-Palestijnse hackers

De website kreeg de afgelopen jaren enkele ingrijpende tegenslagen te verwer­ken. In september 2024 verloor de non-profit een beroepszaak tegen een paar grote uitgeve­rijen, waaronder Penguin Random House. Het ging over het uitlenen van boeken zonder hun toestemming. 

De Open Library-functie van de site liet mensen aangekochte boeken uitlenen voor een bepaalde periode. 'Het Internet Archive wou een echte bibliotheek nabootsen, maar de uitgeverijen claimen dat dat geen eerlijk gebruik is', zegt Baert.

In principe werkt de functie als een echte biblio­theek maar dan online en met e-books in plaats van echte boeken, zegt Baert. Tijdens de coronapandemie werden de regels versoe­peld, waardoor er geen limiet meer stond op het aantal mensen dat tegelijkertijd een boek kon uitlenen. Meer dan vijfhonderdduizend boeken werden offline gehaald, waarvan velen al verbannen waren in de Verenigde Staten.

Ook cyberaanvallen zijn de website niet vreemd. Een maand later, in oktober 2024, zorgden herhaaldelijke aanvallen ervoor dat de website een week offline ging. Cyber­criminelen hebben toen de gegevens van 31 miljoen gebruikers gestolen. 

'Heb je ooit het gevoel gehad dat het Internet Archive op stokjes draait en voortdurend op het randje van een catastrofaal beveiligings­incident staat? Het is nu gebeurd!' kregen de bezoekers te lezen. 

De aanval werd opgeëist door BlackMeta, een pro-Palestijnse groep van hack­tivisten, die de aanval motiveerde omdat het archief deel zou uit­maken van de Verenigde Staten, ter­wijl het een non-profit is en dus geen eigendom van de Amerikaanse overheid uitmaakt.

Momenteel zit het archief in een nieuwe zaak verwikkeld tegen grote platen­maat­schappijen, omwille van de online beschik­baarheid van oude grammo­foonplaten. De eis van die maatschappijen werd inmiddels verhoogd naar 700 miljoen dollar. Dat kan fataal zijn voor de website. Als tegenreactie richtte het Internet Archive een petitie op die het afgelasten van de rechtszaak eist. Die werd al bijna negentig­duizend keer ondertekend.

Oorlog tegen informatie 

Want de website is weldegelijk bijzonder zinvol. In april schrapte Elon Musks Department of Government Efficiency (DOGE) federale subsidies ter waarde van 345.000 bestemd voor het Internet Archive. Dat terwijl het Internet Archive bezig was met het archi­veren van websites die door de rege­ring-Trump werden aangevallen. 

Vrijwillige donaties helpen de site onder­tussen om te voorkomen dat de Amerikaanse regering simpelweg het archief van over­heids­websites kan wissen die niet met hun agenda sporen. 'Het is afhankelijk van een non-profit principe', legt Van Gorp uit. 'Als overheidssteun of steun van wetenschappers structureel wegvalt, blijft er weinig anders over dan afhankelijk te zijn van betalende gebruikers.'

'Je hebt personeel nodig om de website bij te houden. Vrijwilligers alleen zijn niet genoeg. Indien zoiets permanent plat zou liggen zou het een zonde zijn, zeker als er geen alter­natief is', zegt Van Gorp. 

Ook publiekshistoricus en historisch consul­tant Bram De Ridder waarschuwt: 'Voor histo­rici bestaat er een reële kans dat we naar een digital dark age gaan. Als het Inter­net Archive verdwijnt, raken we ook een cruciale tool om te achterhalen wat er zich online heeft afgespeeld kwijt.'